Ντήτριχ Μπονχόφερ: Το Κόστος της Μαθητείας

Ο αμετάφραστος, δυστυχώς, ακόμα στην Ελλάδα Γερμανός θεολόγος Ντήτριχ Μπονχόφερ (1906-1945) συνιστά υπόδειγμα αγωνιστή χριστιανού, ακαδημαϊκού ανθρώπου, ανθρώπου που επειδή πίστεψε στο Ευάγγελιο του Χριστού και έλαβε σοβαρά υπόψη του την πίστη, έζησε έτσι εφαρμόζοντας το χριστιανικό μήνυμα στη ζωή του. Συναντήσαμε για πρώτη φορά το όνομά του κατά

την ανάγνωση του βιβλίου του αειμνήστου καθηγητή της Θεολογικής Σχολής Αθηνών Κωνσταντίνου Παπαπέτρου "Προσβάσεις : Ζητήματα ἀπολογητικῆς θεολογίας καὶ φιλοσοφικῆς κριτικῆς τοῦ καιροῦ μας." Ο Παπαπέτρου έτσι ή αλλιώς ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του,, γνώριζε τα σημαντικά θεολογικά ρεύματα του 20ου αιώνα και συνδιαλεγόταν μαζί τους. Σ' αυτό το βιβλίο υπήρχε και ένα κεφάλαιο για τον Μπονχόφερ. Αργότερα θα έλθει και η στιγμή που θα μελετήσουμε, όσο μπορούμε καλύτερα, τα ίδια τα κείμενα του με πρώτο και καλύτερο το πιο συγκινητικό αλλά αρκούντως αποκαλυπτικό για τη σκέψη του "Επιστολές και Έγγραφα από τη Φυλακή". Κατόπιν ήρθε και η σειρά της "Ηθικής" του, και λίγο προτού εκπνεύσει το 2014 το "Κόστος της Μαθητείας" (στα αγγλικά, με τίτλο "The Cost of Discipleship", εκδ. Simon & Schuster ενώ το γερμανικό πρωτότυπο φέρει τον τίτλο "Nachfolge".)

Ο ελληνικής καταγωγής Eric Metaxas έγραψε το 2010 μια βιογραφία του Μπονχόφερ, η οποία μάλιστα βραβεύτηκε ως το χριστιανικό βιβλίο της χρονιάς από τον σύλλογο εκδοτών ευαγγελιστών χριστιανών στην Αμερική, με τίτλο "Bonhoeffer: Pastor, Martyr, Prophet, Spy". Διαβάζουμε στον Πρόλογο του G.K.A.Bell, πρώην επισκόπου του Chichester: "Όταν ο Χριστός καλεί έναν άνθρωπο, λέει ο Μπονχόφερ, τον προσκαλεί να έλθει και να πεθάνει Υπάρχουν διαφορετικές μορφές θανάτου, είναι αλήθεια, αλλά η ουσία της μαθητείας εμπερικλείεται σ' αυτές τις λέξεις. Και αυτό το θαυμάσιο βιβλίο είναι ένα υπόμνημα σ' αυτό το κόστος. Ο Ντήτριχ υπήρξε μάρτυρας πολλές φορές προτού πεθάνει. Ήταν ένας από τους πρώτους, ένας από τους γενναιότερους μάρτυρες εναντίον της ειδωλολατρίας". Αναφέρεται, φυσικά, στην ειδωλολατρεία της εποχής του, αυτής του Ναζισμού. Ο Μπονχόφερ ήταν από τους λίγους ηρωικούς Γερμανούς που αντιστάθηκαν στον Χίτλερ και την ιδεολογία του, και αυτή η αντίσταση εκπορευόταν από την σοβαρή εκ μέρους του αντιμετώπιση της χριστιανικής πίστης, της σημασίας που είχε για τη ζωή του το μήνυμα του Χριστού, το Ευαγγέλιο. Γι' αυτή του την αντιστασιακή του δράση συνεληφθήκε και οδηγήθηκε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου την 9η Απριλίου του 1945, λίγο πριν τη συντριβή του Τρίτου Ράϊχ, με προσωπική εντολή του Χίμλερ εκτελέστηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Φλόσενμπουργκ. Το βιβλίο που διαβάσαμε αφορά τη σημασία να είναι κανείς σήμερα μαθητής του Χριστού, τι σημαίνει ν' ακολουθεί τα βήματα του Χριστού. Ακολουθώντας τα σημεία της Επί του Όρους Ομιλία, ο Μπονχόφερ στοχάζεται πάνω στα λόγια του Χριστού."Ο μόνος άνθρωπος που δικαιούται να λέει πως έχει δικαιωθεί δια της πίστεως μόνο, είναι ο άνθρωπος που τα άφησε όλα πίσω του για να ακολουθήσει το Χριστό. Ένας τέτοιος άνθρωπος γνωρίζει πως η κλήση της μαθητείας είναι δωρεά της χάριτος, και πως η κλήση αυτή είναι αξεχώριστη από τη χάρη" (σ. 51). Ο Μπονχόφερ ορθοτομεί το λόγο της αληθείας: "Πώς μπορείς να ελπίζεις να εισέλθεις εις κοινωνία μαζί Του, όταν σε κάποια στιγμή της ζωής σου φεύγεις μακριά απ' Αυτόν; Ο ανυπάκουος άνθρωπος δεν μπορεί να πιστέψει, διότι μονάχα αυτός που υπακούει μπορεί να πιστέψει" (σ. 67). Είναι πολλά τα σημεία μέσα στα βιβλίο όπου μπορεί να βρει ανάπαυση ένας ορθόδοξος χριστιανός, διότι αν και ενταγμένος στη λουθηρανική παράδοση ο Μπονχόφερ, επειδή είναι γνήσιος και αληθινός χριστιανός, είναι ορθόδοξος. Σημειώνουμε ακόμα έναν λόγο του που αφορά τη μετάνοια: "Η εξομολόγηση είναι η εκ Θεού προερχόμενη θεραπεία από την πλάνη του νοός και την φιλαυτία. Όταν εξομολούμαστε τις αμαρτίες μας ενώπιον ενός αδελφού Χριστιανού, ταπεινώνουμε την υπερηφάνεια της σαρκός και την προσάγουμε στην ντροπή και τον θάνατο δια του Χριστού... Η εξομολόγηση είναι επομένως μια αυθεντική πλευρά της ζωής των αγίων, και μια από τις δωρεές της χάριτος". (σ. 289) Δίπλα στα συναξάρια των αγίων πατέρων της ερήμου, αυτή τη συλλογή υπαρξιακού στοχασμού και βίου, πολύ αυθεντικότερη από το ρεύμα της φιλοσοφίας που ονομάστηκε ευρωπαϊκός υπαρξισμός, ας βάλουμε και τα έργα του Ντήτριχ Μπονχόφερ. Μελετώντας τη ζωή και το έργο του, νιώθουμε πως μελετούμε τη ζωή ενός σύγχρονου αγίου, δηλαδή κάποιου που εξέλαβε σοβαρά το χριστιανικό μήνυμα του Ευαγγελίου και προσπάθησε να το εφαρμόσει στη ζωή του.