Η Αυτοβιογραφία του Βενιαμίν Φραγκλίνου

Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος ήταν εκτός από άνθρωπος της πολιτικής δράσης, και άνθρωπος των βιβλίων. Το βασικό γεγονός ξεκινά από πολύ νωρίς στη ζωή του, δεν θυμάται από πότε: ξεκίνησε από νωρίς το διάβασμα με συνέπεια το χαρακτηριστικό αυτό να προκαλεί καλή εντύπωση σε όσους τον γνώριζαν. Το περιβάλλον στο οποίο γεννήθηκε έπαιξε καίριο ρόλο. Αναφέρεται εγκωμιαστικά στο πρόσωπο του πατέρα του, ο οποίος ήταν άνθρωπος με υγιή κατανόηση και στέρεη κρίση που ενδιαφερόταν για την πνευματική και ηθική πρόοδο των παιδιών του- σ' αυτό το περιβάλλον, λοιπόν, ο μικρός Βενιαμίν έμαθε να μην υπολογίζει τα ασήμαντα και τετριμμένα της καθημερινότητας, να μην τον νοιάζει (ή και να μη θυμάται) το τι είχε φάει στο τραπέζι του δείπνου μόλις την προηγούμενη ημέρα.

Είχε πάρει από μικρός τον σωστό δρόμο: "Από παιδί αγαπούσα το διάβασμα, και όλο το χαρτζιλίκι που έπεφτε στα χέρια μου πήγαινε στην αγορά βιβλίων". Ο Δρόμος του Προσκυνητή του Μπάνυαν, βιβλία θεολογικής γραμματείας, Πλούταρχος, όλα τα καλά και τα κλασικά. "Συχνά ξενυχτούσα στο δωμάτιο μου διαβάζοντας όλη την νύχτα, όταν είχα δανειστεί το βιβλίο το απόγευμα και έπρεπε να επιστραφεί νωρίς το πρωί, ειδάλλως θα το θεωρούσαν πως είχε χαθεί ή θα το αναζητούσαν". Δανειζόταν βιβλία για διάβασμα από το σωματείο των μαθητευόμενων βιβλιοπωλών, και έτσι αρχίνισε το ταξίδι του στη γνώση. Επειδή ασχολήθηκε με την τυπογραφία και ήλθε σε επαφή με ανθρώπους του σιναφιού αυτού, διαρκώς επανέρχεται στο θέμα των γνωριμιών με ανθρώπους του βιβλίου ή αναφέροντας κάποια αναγνωστική του συνήθεια. Δεν αφήνει καιρό να πάει χαμένος Διάβασμα τη νύχτα μετά τη δουλειά, ή ακόμα και πριν τη δουλειά νωρίς το πρωί. Η τακτική αυτή μου θυμίζει τον εαυτό μου πριν πολλά χρόνια όταν ξυπνούσα πολύ νωρίς, προτού πάω στα πρωινά μαθήματα του Πανεπιστημίου, προκειμένου να διαβάσω, κάτι σαν αναγνωστικό πρωινό. Την ίδια συνήθεια, φυσικά, διατηρώ ακόμα και σήμερα. Οι πρωινές ώρες (5-7π.μ) όπου όλοι κοιμούνται ακόμη, προσφέρονται για σοβαρό και συστηματικό διάβασμα.

Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος υπήρξε πολύ λιτός άνθρωπος στις συνήθειες του, δείγμα της πουριτανικής ανατροφής του. Όπου πήγαινε για δουλειά ή για να συναντήσει σημαντικές προσωπικότητες της εποχής έπεφτε πάνω σε ανθρώπους που διάβαζαν πολύ ή είχαν μεγάλες και πλούσιες βιβλιοθήκες. "Όταν εγκαταστάθηκα στη Μικρή Βρετανία, έκαμα τη γνωριμία με κάποιον βιβλιοπώλη Ουίλκοξ, το μαγαζί του οποίου ήταν στη διπλανή πόρτα.Είχε μια απέραντη συλλογή από μεταχειρισμένα βιβλία. Οι κινητές βιβλιοθήκες δεν είχαν την εποχή εκείνη αναπτυχθεί. Συμφωνήσαμε, όμως, σε λογικούς όρους, τους οποίους έχω τώρα λησμονήσει, πως θα μπορούσα να παίρνω, διαβάζω και να επιστρέφω οποιοδήποτε από τα βιβλία του. Αυτό το εξέλαβα ως μεγάλο πλεονέκτημα και του έκαμα όσο μεγαλύτερη χρήση μπορούσα". Η ζωή του Φραγκλίνου ήταν μια δια βίου σπουδή, μια συνεχόμενη εκπαίδευση.  Τα παρακάτω λόγια ας εντυπωθούν καλά μέσα μας, ειδικά σε καιρούς αναγνωστικής ανομβρίας: "Το διάβασμα ήταν η μοναδική μου ψυχαγωγία που επέτρεπα στον εαυτό μου. Δεν σπαταλούσα το χρόνο μου στις ταβέρνες, τα παιχνίδια ή στις τρελίτσες οποιουδήποτε είδους". Πόσο χαρακτηριστικά απόλυτα, πόσο σοβαρά είχε πάρει την αποστολή του και πόσο διαφέρει από πολλούς δήθεν διανοούμενους και ανθρώπους του βιβλίου (δήθεν και πάλι) που τριγυρνούν από ταβέρνα σε μπαρ, μεθάνε και διασκορπίζουν την ουσία τους δήθεν για να πιστέψουν πως έτσι καλλιεργούν κάποια κοινωνικότητα ή ανάγκη για παρέα. Η στάση του Βενιαμίν Φραγκλίνου ας είναι οδηγός.

Με πολύ απλά λόγια περιγράφει την αμφισβήτηση των παραδοσιακών θρησκευτικών αντιλήψεων: "Δεν είχα πατήσει καλά καλά τα 15 μου χρόνια όταν, αμφιβάλλοντας κατά σειρά διάφορα σημεία που τα έβρισκα αμφισβητούμενα στα διάφορα βιβλία που διάβαζα άρχισα να αμφιβάλλω για την ίδια την Αποκάλυψη.....έτσι κατέληξα να γίνω Ντεϊστής". Η αμφισβήτηση, λοιπόν, της παραδοσιακής θρησκείας και θεολογίας για τον Φραγκλίνο προήλθε μέσα από τα βιβλία. Αναζητούσε βασικούς όρους που πίστευε πως αυτοί δεν μπορούσαν να βρεθούν στην θρησκεία της χριστιανικής αποκάλυψης, δηλαδή την Αλήθεια, την Ειλικρίνεια και την Ακεραιότητα. Η λογική αυτή θρησκεία που πιστεύει ο Φραγκλίνος είναι φυσικά η προσαρμογή της υπερφυσικής αποκάλυψης στα μέτρα του ορθού λόγου. Το "Πιστεύω" του, όπως το αναπτύσσει στην επιστολή προς τον Έζρα Στάιλς (Μάρτιος 1790) δεν είναι το χριστιανικό Σύμβολο της Νικαίας-Κωνσταντινούπολης του 4ου αιώνα, αλλά σ' έναν Θεό δημιουργό του σύμπαντος (απουσιάζει η λέξη "Πατέρας"), ενώ τον Ιησού Χριστό τον θεωρεί ως τον εισηγητή του καλύτερου συστήματος ηθικής και θρησκείας που έχει γνωρίσει ο κόσμος μας- ενώ, φυσικά, εκφράζει αμφιβολίες για τη θειότητα του, κάτι φυσικά άλλωστε για έναν πιστό ντεϊστή. Είναι όμως ειλικρινής: Δεν μελέτησε ποτέ τα σχετικά γύρω από την θεϊκή Του φύση, και προσπαθεί να μην δογματίζει επ' αυτού, ενώ θεωρεί πως η πίστη στην θεότητα του Ιησού δεν είναι βλαβερό πράγμα, για όποιον την ασπάζεται, αν αυτή η πίστη έχει αγαθές συνέπειες. Ο Φραγκλίνος όπως φαίνεται δεν πιστεύει στον προσωπικό Θεό της Αγίας Τριάδας, όμως ως πολιτικό πρόσωπο προσπαθεί να διατηρεί μια ισορροπία ανάμεσα στις ποικίλες θρησκευτικές ομολογίες που είχαν αρχίσει να αναπτύσσονται ραγδαία στην Αμερική εκείνη την εποχή, και να μην προωθεί το προβάδισμα κάποιας σέκτας εις βάρος της άλλης, γι' αυτό και παρακαλεί τον αποδέκτη της επιστολής αυτής να μην εκθέσει τις απόψεις του αυτές σε δημόσια κριτική θέα καθώς προσπαθούσε, όπως γράφει, να είναι αμερόληπτος προς όλες. Υπ' αυτή την έννοια και αγνοώντας τις προσωπικές του πεποιθήσεις, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος είναι ο κατ΄εξοχήν σύγχρονος αδογμάτιστος και μη φανατικός άνθρωπος, πραγματικός statesman, που σέβεται τις διαφορετικές θρησκευτικές παραδοχές και προσφέρει τα μέσα για την ανάπτυξη της θρησκευτικής λατρείας στα μέλη κάθε πίστης. Είναι η φωτεινή πλευρά αυτή της Αμερικής, ωστόσο δείχνει και τα όρια της εκκοσμίκευσης σ' αυτή τη μεγάλη χώρα καθώς η ιστορική συνέχεια αποτέλεσε πεδίο πάλης των αρχών της κατά γράμμα ερμηνείας της Βίβλου με την επιστήμη και την τεχνική πρόοδο. Το σημείο ισορροπίας υπήρξε, και συνεχίζει να είναι, αρκετά δύσκολο καθώς λόγοι ισχύος επιβάλλουν την διαρκή αναμέτρηση αυτών των αντιλήψεων. Ο Φραγκλίνος προσφέρει μια οδό για το ξεπέρασμα αυτής της πόλωσης.