Ο αποτυχημένος Ντον Ντελίλο στο "Κοσμόπολις".

Σκεφτόμουν να πάω στην διάλεξη του Ντον Ντελίλο στην Αθήνα για ν΄ακούσω έναν συγγραφέα που, όπως λένε, είναι από τους σημαντικότερους της εποχής μας. Αλλά σκεφτόμουν, έπειτα, πως δεν είχα ακόμα διαβάσει κάποιο βιβλίο του.

Στο υπόγειο του σπιτιού, μέσα σε μια κούτα, ανακάλυψα ένα αντίτυπο του "Κοσμόπολις" στα αγγλικά και δοθείσης ευκαιρίας άφησα κατά μέρος το αναγνωστικό μου πρόγραμμα για ν' ασχοληθώ μ' αυτό το βιβλίο και ν' αποκτήσω μια κάποια γνώση του Αμερικάνου συγγραφέα.

Νομίζω, μετά το πέρας της ανάγνωσης, πως ο Ντελίλο είναι υπερτιμημένος και δεν αξίζει να του δώσω μια δεύτερη ευκαιρία, ειδικά όταν δεν έχω διαβάσει ακόμα τα άπαντα της Μέριλιν Ρόμπινσον, της σημαντικότερης εν ζωή Αμερικανίδας συγγραφέως.  Αργότερα ίσως αναθεωρήσω και διαβάσω ξανά κάτι από τον Ντελίλο, αλλά από την άλλη ξέροντας πως ο χρόνος μας είναι πεπερασμένος και πολύτιμος, θα τον ξεχάσω οριστικά, και δεν πιστεύω πως θα χάσω κάτι ως αναγνώστης- έκανα λάθος που ξεκίνησα μ' αυτό το βιβλίο την περιπλάνηση στον κόσμο του Ντελίλο; 

Η "Κοσμόπολις" είναι το βιβλίο μιας μέρας του Απριλίου του έτους 2000 όπου περιγράφεται με άφθονες άχρηστες λεπτομέρειες και κοινότυπες φιλοσοφικές και κοινωνιολογικές αναλύσεις η βαρετή ζωή του Έρικ Πάκερ, ενός εκατομμυριούχου ο οποίος περνά τον χρόνο του μπροστά σε οθόνες κοιτάζοντας διάφορους οικονομικούς δείκτες, χρηματιστήρια, μετοχές, τιμές νομισμάτων. Ο Ντελίλο χρησιμοποιεί μια τραχιά γλώσσα για να καταδείξει την επιφανειακότητα του κεντρικού του ήρωα, πετάγοντας που και που κάποια φιλοσοφική φλυαρία που δεν λέει τίποτα, λχ "οι άνθρωποι τρώνε και κοιμούνται στη σκιά των όσων πράττουμε. Αλλά την ίδια στιγμή, τι;" ή προβαίνει σε διάφορες διαπιστώσεις γύρω από τη σχέση τεχνολογίας-οικονομίας-κοινωνίας με αναφορές στην αποξένωση του ανθρώπου από την φύση , τον εαυτό του ή τον άλλο. Κάπου κάπου χτυπά και τον καπιταλισμό με επιχειρήματα που θυμίζουν τις αναλύσεις της Ναόμι Κλάϊν, όπως για την καταστρεπτική φύση του ή τον ολοκληρωτισμό της αγοραίας κουλτούρας. Προσπαθώντας να δημιουργήσει έναν αντιήρωα, ο Ντελίλο καταφεύγει στην κοινωνιολογική κριτική, αναφομοίωτη κατά τη γνώμη μου, διότι οι περσόνες του είναι χάρτινες και μονοδιάστατες- εκτός αν αυτός ήταν ο στόχος του. Αλλά γιατί δεν έγραφε τότε μια φιλοσοφική πραγματεία; Αλλά και το alter ego του αντιήρωα, ο σαλεμένος επίδοξος δολοφόνος του Μπένο Λέβιν δεν πάει πίσω σε μηδενισμό και φιλοσοφία εν συγχύσει, καθώς επιδιώκει να εξηγήσει τα κίνητρα του με έναν αχταρμά κακοχωνεμένου υπαρξισμού, κοινωνικού (ταξικού;) μίσους και παιδαριωδών αιτιολογήσεων, όπως λχ "'έχεις τα πάντα για τα οποία μπορείς να ζήσεις ή να πεθάνεις. Δεν έχω τίποτα, κανένα απ' αυτά. Αυτός είναι ένας ακόμα λόγος για να σε σκοτώσω".

Ο Ντελίλο αποτυγχάνει σε όλα τα επίπεδα. Η γραφή του είναι στακάτη, απελπιστικά σύγχρονη, σε πολλά σημεία δημοσιογραφική. Δημιουργεί μονάχα εντυπώσεις μέσω πυροτεχνημάτων λεκτικών που αντί για λάμψη προκαλούν θόρυβο περισσότερο. Δεν μπορείς να ταυτιστείς με κανέναν ήρωα, δεν υπάρχουν πρότυπα ούτε ηθικά κίνητρα που διέπουν τις πράξεις των ηρώων του, ο κόσμος του δεν είναι απλώς σκοτεινός, μηδενιστικός, είναι και χάρτινος, μονοκόμματος, μια διανοητική γραφή που διέπεται από κακοχωνεμένους στοχασμούς και σκέψεις γύρω από την κακή πλευρά του καπιταλισμού και της τεχνικής που κυριαρχεί στη σύγχρονη οικονομία. Επίσης δεν υπάρχει ιστορία, υπάρχει μόνο μια συρραφή στιγμών και εικόνων στο χάος μιας μεγαλούπολης, ασύνδετες μεταξύ τους.

Η σύχγρονη αμερικάνικη λογοτεχνία έχει να προσφέρει σημαντικότερες αναγνωστικές στιγμές και πάντως, ανάμεσα σ' αυτές, δεν είναι ούτε ο Ντον Ντελίλο ούτε ο Τόμας Πύντσον. Οι θιασώτες κάθε περιττής (δήθεν) πρωτοπορίας ή μετα-νεωτερικότητας μπορούν να αυτοθαυμάζονται, αλλά η   κενότητα και η έλλειψη αφηγηματικής ικανότητας δεν μπορούν να κρυφτούν.