Έλενα Φεράντε: Η Υπέροχη Φίλη μου

Θεωρείται ένα εκδοτικό και αναγνωστικό γεγονός, λόγω μάλλον και της μυστικοπάθειας της Ιταλίδας συγγραφέως Έλενα Φερράντε, η οποία έχει δημιουργήσει μια παραφιλολογία γύρω από το όνομα και την ύπαρξη της καθώς δεν έχει εμφανιστεί πουθενά, ουδείς γνωρίζει πως είναι εμφανισιακά, μια απόλυτη σιωπηρή παρουσία γύρω από τον εαυτό της την οποία επέλεξε η ίδια. 

Αυτό δεν είναι καινοφανές. Και ο Πύντσον και ο Σάλλιτζερ έκαναν τα ίδια τερτίπια, μένοντας μακριά από τη δημοσιότητα ως πρόσωπα προκειμένου να αναδειχθεί το έργο τους. Αλλά και ο δικός μας Παναγιώτης Κονδύλης με μεγάλη δυσκολία έβγαζε φωτογραφίες, λέγοντας χαρακτηριστικά πως δεν ξέρει τη σχέση έχει, ή μπορεί να έχει η ατομική εμφάνιση ενός συγγραφέα- στοχαστή με το έργο του.

Διάβασα την "Υπέροχη Φίλη μου", το πρώτο μέρος της ναπολιτάνικης τετραλογίας της Φεράντε, ( ο τίτλος της ελληνικής μετάφρασης από τις εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση Δήμητρας Δότση) στην υπέροχη αγγλική μετάφραση της Άνν Γκολστάϊν. Το ερώτημα που με απασχολεί τώρα είναι αν θα πρέπει να συνεχίσω την ανάγνωση και των υπόλοιπων τριών βιβλίων, άρα δαπανώντας αρκετό αναγνωστικό χρόνο σε ένα στην ουσία βιβλίο που δεν είναι και ο "Πόλεμος και Ειρήνη" ή να πιάσω άλλα και την τετραλογία να την ολοκληρώσω σε διάστημα κάποιων μηνών ή ετών.

Η Φεράντε είναι καλή συγγραφέας, αλλά δεν είναι μεγάλη λογοτέχνης. Παρουσιάζει ένα χρονικό μιας ναπολιτάνικης γειτονιάς, αρχίζει στη δεκαετία του 1950, με κεντρικές πρωταγωνίστριες δύο κοπέλες εντελώς αντίθετες μεταξύ τους, με ασύμβατα χαρακτηριστικά και πορεία, και γύρω απ' αυτές ένα ανθρωπομάνι με λαϊκούς ανθρώπους, νέους και ηλικιωμένους, πλούσιους και φτωχούς, καπάτσους και αδαείς- έναν ολοκληρωμένο κόσμο που αγωνίζεται να επιβιώσει και να βρει κάποιο νόημα στη ζωή του σε μια συνοικία της Νάπολη. 

Το βιβλίο είναι μια εξιστόρηση μέσα από τα μάτια της Έλενας Γκρέκο στον αστερισμό της οποίας δεσπόζουσα θέση κατέχει η Λίλα Τσερούλο. Η Έλενα είναι η αφηγήτρια αλλά η Λίλα είναι η πρωταγωνίστρια, η υπέροχη φίλη. Η Φεράντε είναι ικανή να αλλάζει ρόλους και ψυχοσύνθεση στις ηρωίδες της, αυτό είναι το μεγάλο προτέρημα της αφήγησής της, καθώς η επαναστάτρια και αντικομφορμίστρια Λίλα εγκαταλείπει σταδιακά τα στοιχεία αυτά για να οδηγηθεί στα δεσμά ενός μάλλον συμφεροντολογικού γάμου, σε αντίθεση με την Έλενα που εμπνευσμένη από την καθοδήγηση της φίλης της διαπρέπει στα σχολικά γράμματα- δύο διαφορετικοί τρόποι για να δραπετεύσει κανείς από τον περιορισμό της ναπολιτάνικης γειτονιάς. 

Αυτό είναι το εντυπωσιακό, λοιπόν, με την αφήγηση της Φεράντε, κάτι που το ομολογεί και η Έλενα. Ενώ ζούσαν και οι δυό τους στην ίδια γειτονιά και είχαν τα ίδια ερεθίσματα και , βασικά, τους ίδιους γνωστούς και φίλους, ενώ ζούσαν την ίδια παιδική ηλικία, ξαφνικά βρέθηκαν σε διαφορετικούς κόσμους. Αυτό το χαρακτηριστικό σε συνδυασμό με κάποιες λεπτές κοινωνιολογικές παρατηρήσεις της Φεράντε, δίνει το ιδιαίτερο άρωμα του βιβλίου. Αλλά μέχρι εκεί.

Ο καλός αναγνώστης μάταια θα αναζητήσει στη Φεράντε τον μεγάλο στοχασμό ή την κατάφορτη νοήματος πρόταση. Είναι ένα Bildungsroman, αργό όπως πρέπει να είναι, λεπτομερειακό όσο δεν πάει, αλλά όχι φιλοσοφικά ενδιαφέρον. Απουσιάζει η αίσθηση ενός νοήματος, αλλά δεν έχει και τις αρετές ούτε ενός βιβλίου με περιπετειώδη πλοκή. Δεν είναι, φυσικά, το μεγάλο ευρωπαϊκό μυθιστόρημα όπως διάβασα κάπου, εκτός αν διαψευστώ στη συνέχεια, αλλά η αναγνωστική μου εμπειρία δεν μου επιτρέπει τέτοιες εκπλήξεις.

Η Έλενα Φεράντε με το πρώτο βιβλίο της τετραλογίας της κερδίζει το στοίχημα ενός εύκολου αναγνώσματος, αλλά όχι ενός αναγνώσματος που σε κάνει καλύτερο ή ακόμα να επιθυμείς να ταυτιστείς με κάποιον χαρακτήρα. Τα δύο κορίτσια κερδίζουν μεν τη συμπάθεια μας, αλλά όχι τη φιλία μας. 

Αυτό με κάνει σκεπτικό στο να θέλω να διαβάσω τη συνέχεια της ιστορίας τους, αλλά αφήνω μια διέξοδο αναγνωρίζοντας την χαρά που προσφέρει το ανέμελο διάβασμα που και που. 

ΥΓ. Η Έλενα Γκρέκο, ωστόσο, διαβάζει αρκετά!