Συνταγές γιατρού

Φάρμακα γεμάτο το κομοδίνο, λίγο προτού μπει ο Αύγουστος

τίποτα δεν θα είναι, πια, "επώδυνο".

Μ. Καραγάτσης: Βασίλης Λάσκος

Μυθιστορηματική βιογραφία του θρυλικού κυβερνήτη του υποβρυχίου "Κατσώνης" που έδρασε στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Λάσκος ανταποκρίνεται στο πρότυπο του καραγατσικού ήρωα έτσι όπως τον έχουμε γνωρίσει σε άλλα σπουδαιότερα έργα: άνθρωπος του καθήκοντος, φιλήδονος, λάγνος με τις γυναίκες, ακραίος διχοτόμος ψυχής και σώματος, γλεντζές, "ήρωας" ο οποίος κινείται στα όρια της αυτοθυσίας για ιδανικούς σκοπούς. 

Οι ακραίοι ήρωες και οι ιδιοσυγκρασίες τους που τους καθιστούν έρμαια αχαλίνωτων σαρκικών παθών αλλά και ένα κράμα από στενοκέφαλες συντηρητικές πεποιθήσεις που δίνουν προτεραιότητα στο φαίνεσθαι και όχι στην ουσία. 

Ο Καραγάτσης αναγνωρίζει τα προβλήματα που γεννιούνται από την σύγκρουση του "έξω" και του "έσω": "αλλά η ηθική είναι έννοια φοβερά ρευστή. Ανεβοκατεβαίνει σε μια ιδεατή σκάλα όπου περιπλέκονται μύριοι παράγοντες όπως το μήκος και το πλάτος, ο χρόνος, η κοινωνική αγωγή, η πνευματική ευρύτης, η θρησκευτική αντίληψη, τα ψυχικά πλέγματα του καθενός....αυτό που ο παρισινός διανοούμενος θεωρεί ηθικό, ο καλόγερος του αγίου όρους το θεωρεί ανήθικο".

Ο Καραγάτσης καμαρώνει λοιπόν τον Λάσκο γιατί του προσφέρει ως μορφή όλα τα γνωρίσματα εκείνα που συνθέτουν μια προσωπικότητα που αξίζει να μείνει στην ιστορία- αντιφατικός στο έπακρο, ηδονιστής γιατί αυτή είναι η χαρά της ζωής, προσηλωμένος στο ανιδιοτελές καθήκον που πηγάζει από την ψυχική πεποίθηση του ήρωα πως είναι γεννημένος για μεγάλα και σημαντικά πράγματα. Είναι ο Λάσκος δίπλα σε μεγάλες μορφές όπως ο Παπαφλέσας, ο Διάκος, ο Καραϊσκάκης και ο Νέλσονας γιατί "τον θρύλο μόνο ο χάρος από το βόλι του εχθρού μπορεί στον ήρωα να χαρίσει". Ο θάνατός του από ένα εχθρικό βόλι δεν σήμαινε τη λήθη αλλά το πέρασμα σε μια άλλη μορφή ζωής, "τη φλόγα της αιώνιας κι άφθαρτης ζωής στα μάτια" με την οποία τον βλέπουν στα όνειρά τους όσοι τον γνώρισαν. 

Η μεταφυσική του ήρωα, του καραγατσικού ήρωα, πλανιέται και μετά τον χαμό του πάνω στη γη και επιβάλλει τη δική του ηθική στους ζωντανούς, όπως στον μοναδικό του έρωτα, την Αλκμήνη, την οποία απέτρεψε να παντρευτεί άλλον άνδρα: "Τώρα που πέθανε, είναι η γυναίκα του". Παράξενη ηθική όπως παράξενοι και αλλόκοτοι είναι οι ήρωες της φαντασίας του Καραγάτση που διαπλέκονται με τους πραγματικούς ανθρώπους καθιστώντας δυσδιάκριτα τα αληθινά όρια τους.

Μνήμη Θεού

Φλάννερυ Ο' Κόννορ: "Να μπορούσα να έχω μόνο τον Θεό στο νου μου. Να μπορούσα να τον σκέφτομαι αδιάκοπα". ("Ημερολόγιο Προσευχής")

«᾿Αδιαλείπτως προσεύχεσθε»
 «Γρηγορεῖτε καὶ προσεύχεσθε, ἵνα μὴ εἰσέλθητε εἰς πειρασμὸν» (Αʹ Θεσσαλ. εʹ 17· Ματθ. κστʹ 41)

Διχογνωμίες μεταξύ αναγνωστών

Όταν βρίσκεσαι σε μια παρέα ποτέ δεν πρέπει ν' αποκαλύπτεις τις αναγνωστικές σου συνήθειες. Είναι προτιμότερο να μιλάς, με όση οίηση και ξιπασιά διαθέτεις για τις ερωτικές σου συνήθειες, το ερωτικό σου ιστορικό, παρά να μιλάς για τις αναγνωστικές σου προτιμήσεις, για αγαπημένους συγγραφείς, για υπερτιμημένους συγγραφείς, κυρίως δε να μη σχολιάζεις τα αναγνωστικά γούστα των άλλων καθώς αν συμβεί αυτό είναι ενδεχόμενο να προκύψουν τα εξής ζητήματα: Πρώτον, η οίηση να καταβάλλει εσένα και να προβείς έτσι σε μια άχρηστη επίδειξη των αναγνωστικών σου ικανοτήτων ή της γενικότερης παιδείας σου, το οποίο θα σε καταστήσει αγενή ή αντιπαθητικό στα μάτια της παρέας. 

Δεύτερον, δεν πρέπει να προβείς σε αρνητικό σχολιασμό των αναγνωστικών προτιμήσεων των άλλων, όσο κι αν σε καίει το ζήτημα, όσο κι αν νιώθεις πως σε πνίγει το δίκιο ως έμπειρου αναγνώστη που έχει λιώσει πάνω από εκατομμύρια σελίδες αναζητώντας μοναδικές μοναχικές ευτυχισμένες στιγμές. Και σ' αυτό το σημείο, αν επιβάλεις το δίκιο σου ενδέχεται να γίνεις αντιπαθής, ίσως περισσότερο από την πρώτη περίπτωση εφόσον αμφισβητείς ευθέως τις αναγνωστικές προτιμήσεις του άλλου, με άλλα λόγια έχεις φθάσει στο σημείο να τον θεωρείς μπροστά στα μούτρα του αδαή, άγευστο, ίσως και αγράμματο, έχεις φθάσει ν' αμφισβητείς τον δικό του τρόπο κάλυψης του ελεύθερου χρόνου του, σχεδόν έχεις υπονομεύσει το δικαίωμα του στη ζωή και στο σφάλμα. Δεν παίζουμε, δίχως να λάβουμε υπόψη όλες τις πιθανές παραμέτρους, με την αναγνωστική υπόσταση του άλλου διότι τότε εισερχόμαστε στα άδυτα της πιο μύχιας υπαρκτικής του κατάστασης: εκείνης του εαυτού έναντι του βιβλίου.

Αλλά ούτε μπορείς και να σιωπήσεις ενώπιον του δικού σου εαυτού καθώς τότε θα αυτοκατηγορηθείς ως αμφισβητίας των δικών σου επιλογών. Στη μάχη για την ύπαρξη υπάρχουν νικητές και ηττημένοι. Προχθές λοιπόν στην παρέα ήλθε, αναγκαστικά αφού είχαν εξαντληθεί όλα τα θέματα η συζήτηση για τα βιβλία και τα διαβάσματά μας αυτόν τον καιρό. Πιστός στις απόψεις μου δεν μίλησα, αλλά μίλησαν οι άλλοι και ανάμεσα στους συγγραφείς που διάβαζαν αυτόν τον καιρό ήταν και ο Αύγουστος Κορτώ τον οποίον εκθείαζαν, περίπου, ως μεγάλο σύγχρονο συγγραφέα.  Ένα από τα ελαττώματα μου είναι πως δεν μπορώ να κρύψω την έκπληξη μου όταν αισθάνομαι πως ανατρέπονται οι αρχές της καλαισθησίας της γραφής- δεν είναι θέμα βαθιάς κριτικής αποτίμησης ενός συγγραφικού έργου, είναι απλά η χρήση της κοινής λογικής. Ο Κορτώ έχει αρετές, κυρίως όσον αφορά τη μεταφραστική του δεινότητα, αλλά ως συγγραφέας είναι κάτι ανάλογο της Λένας Μαντά. Πληθωρικός ως προς τις πωλήσεις, όχι πληθωρικός ως προς την ουσία. Την άποψη μου τη διατύπωσα στην παρέα δίχως κάποιον ιδιαίτερο φανατισμό, ούτε αναλύοντας περαιτέρω την, αυτονόητη για μένα, εξομοίωση των δύο προαναφερόμενων συγγραφέων, αλλά σκεπτόμενος πόσο αγώνα πρέπει να δίνει κανείς για τα αυτονόητα, ακόμη κι αν αυτά αφορούν αναγνωστικές συνήθειες που, σε τελική ανάλυση, ενδιαφέρουν ελάχιστους. Ήταν προφανές πως οι φίλοι μου περνούσαν την junk food περίοδο τους ως αναγνώστες, αλλά αν συνηθίζει κανείς την κακιά τροφή δυσκολεύεται αργότερα να αναγνωρίσει τις ευεργετικές συνέπειες της υγιούς πνευματικής διατροφής.

Σαντιάγο Ρονκαλιόλο: Καρφίτσες στην άμμο

Το προηγούμενο, και μοναδικό, βιβλίο, του Ρονκαλιόλο που είχα διαβάσει ήταν η "Τέταρτη Ρομφαία", ένα αποκαλυπτικό ντοκουμέντο γύρω από την παράνοια του ένοπλου αντάρτικου του "Φωτεινού Μονοπατιού", μιας μαοϊκής οργάνωσης ψυχοπαθών που αν ποτέ κέρδιζαν την εξουσία στο Περού θα μετέβαλαν τη χώρα σε μια λάτιν εκδοχή της Βόρειας Κορέας. 

Χρειάστηκε όμως ποτάμια αίματος για να εξοντωθεί, ως επί το πλείστον, η οργάνωση και ένας αμφιλεγόμενος πρόεδρος που στην προσπάθειά του για επικράτηση ανέστειλε τα ανθρώπινα δικαιώματα στη χώρα του, ο Αλμπέρτο Φουχιμόρι, και όλα αυτά συνιστούν πρώτης τάξεως μυθιστορηματικό υλικό για ταλαντούχους συγγραφείς όπως ο Ρονκαλιόλο.

Το "La noche de los alfileres" διαβάζεται ως θρίλερ με πρωταγωνιστές τέσσερα σχολιαρόπαιδα που φοιτούν σε εκκλησιαστικό σχολείο στη Λίμα, ο Κάρλος, ο Μπέτο, ο Μανού και ο Μόκο. Τέσσερις διαφορετικοί τύποι αλλά με κοινά χαρακτηριστικά: προέρχονται από προβληματικές οικογένειες και μεγαλώνουν σε μια κοινωνία σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της τρομοκρατικής παρουσίας των μαοϊκών ανταρτών, στη δεκαετία του 1990, με τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης και τη μαζική κατανάλωση προϊόντων φίρμας να αντιμάχονται την "θεολογική" ψύχωση του θεωρητικού του "Φωτεινού Μονοπατιού" Γκουζμάν. Σ' αυτό το περιβάλλον υπάρχει το εκκλησιαστικό ίδρυμα με τους άκαμπτους ηθικούς νόμους και τους λειτουργούς του που κηρύττουν έναν κώδικα αρχών που έρχεται σε αντίθεση τόσο με την ορμητική φύση νεαρών αρρένων, όσο και με την πραγματικότητα που αυτοί βιώνουν. Το κεντρικό πρόσωπο αυτής της αντίφασης, το ψυχρό τέρας με το σκοτεινό όμως παρελθόν, είναι η καθηγήτρια, η δεσποινίς Πρίνγκλιν, την οποία οι τέσσερις μαθητές σχεδιάζουν να της κάνουν κάποιο είδους κακό που θα το θυμάται για πάντα.

Ο Ρονκαλιόλο σκηνοθετεί ένα αριστουργηματικό θρίλερ μέσα από την διαφορετική κάθε φορά οπτική των τεσσάρων παιδιών. Μικρά ευσύνοπτα κεφάλαια στα οποία ο κάθε μαθητής προσφέρει τη δική του ματιά ή εκδοχή των γεγονότων που οδηγούν αναπόδραστα στο μαρτυρικό τέλος. Η Πρίνγκλιν, θύτης και θύμα των καταστάσεων συγχρόνως, από αποκρουστική μορφή απάνθρωπης και πάντως αντιπαιδαγωγικής λογικής, γίνεται, όσο προχωρεί το έργο στην κορύφωσή του, συμπαθής και οικεία στον αναγνώστη καθώς ο Ρονκαλιόλο αποκαλύπτει το προσωπικό της δράμα αλλά και την αξιοπρέπεια της την ώρα του βασανισμού της από τους τέσσερις μαθητές. 

Κανείς με σώας τα φρένας του, καθώς ολοκληρώνεται το βιβλίο δεν μπορεί να μην τη συμπαθήσει τελικά- ούτε αυτή η κόρη της την είχε καταλάβει, γι' αυτό και ευχόταν να μην εμφανιζόταν ξανά ύστερα από την εξαφάνισή της. Και τους τέσσερις βασικούς πρωταγωνιστές του βιβλίου, τους βρίσκω εξαιρετικά απεχθείς- είναι βασανιστές, υπερφίαλοι, κενόδοξοι, μοχθηροί. Η Πρίνγκλιν κερδίζει το σεβασμό μου γιατί αυτή είναι το θύμα, αυτή στο τέλος θα πληρώσει με τη ζωή της, ενώ οι τέσσερις θα ζήσουν για να καταδιώκονται από τις ενοχές τους όπως σοφά επισημαίνει στο τέλος ο Κάρλος.

Άλλωστε το ποιοί πραγματικά ήσαν οι τέσσερις το μαθαίνουμε κάπου στη μέση της διήγησης:

"Έτσι είμαστε κι εμείς, σαν τις καρφίτσες: μερικά σχολιαρόπαιδα του κώλου, χαμένα ανάμεσα σε χιλιάδες άλλα σχολιαρόπαιδα του κώλου".

Η εξέλιξη δικαίωσε αυτήν την διαπίστωση.