Τάσος Αθανασιάδης: ο Έλληνας Τόλκιν

Τάσος Αθανασιάδης

Για να μπούμε κατευθείαν στην ουσία του άρθρου, θεωρώ πως ο Τάσος Αθανασιάδης είναι μακράν ο καλύτερος Έλληνας λογοτέχνης και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ο Έλληνας Τόλκιν, όχι για το fantasy στυλ του, αλλά για το πολύτομα έργα του, τα οποία κάλυψαν μεγάλες ιστορικές περιόδους της σύγχρονης Ελλάδας.

Θεωρώ  επίσης, πως αν και πολλοί γνωρίζουν κάποια από τα έργα του, αγνοούν όμως το δημιουργό τους. Γι’ αυτό οφείλω στους αναγνώστες τη βιογραφία του και θα δείτε πως όταν διαβάσετε τα έργα του θα σκεφθείτε “α… ώστε αυτός το έγραψε;”.

Γεννήθηκε στο Σαλιχλί της Μικράς Ασίας, γιος του επιχειρηματία Μιχαήλ Αθανασιάδη, που πέθανε όταν ο συγγραφέας ήταν ακόμη παιδί, και της Ανθής Παναγιωτοπούλου. Είχε τρεις μεγαλύτερες αδελφές. Μετά την καταστροφή του 1922 η μητέρα με τα τέσσερα παιδιά της εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, όπου ο Τάσος σπούδασε νομικά, εργάστηκε για λίγα χρόνια ως δικηγόρος και ζούσε έως το θάνατό του. Παντρεύτηκε τη φιλόλογο Μαρία Δημητροπούλου. Διετέλεσε διευθυντής γραμματείας, δραματολογίου, προσωπικού και γενικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, καθώς επίσης προϊστάμενος καλλιτεχνικού προγραμματισμού του οργανισμού των ελληνικών κρατικών θεάτρων, θέση από την οποία παραιτήθηκε το 1972.  

Με τη λογοτεχνία άρχισε να ασχολείται από μαθητική ηλικία με δημοσιεύσεις διηγημάτων σε περιοδικά όπως η Νέα Εστία, τα Ελληνικά, η Πρωτοπορία και άλλα. Την πρώτη του επίσημη εμφάνιση στα γράμματα πραγματοποίησε το 1936 με τη δημοσίευση μιας μελέτης του για το Φώτο Πολίτη, την οποία διάβασε στην Αρχαιολογική Εταιρεία. Το 1943 εξέδωσε τη συλλογή διηγημάτων Θαλασσινοί προσκυνητές και ένα χρόνο αργότερα τη μυθιστορηματική βιογραφία Ταξίδι στη μοναξιά, έργα λυρικής υφής με έμφαση στην περιγραφή του εσωτερικού κόσμου των ηρώων τους. Γρήγορα ωστόσο στράφηκε στη μυθιστορηματική γραφή της κλασικής ρεαλιστικής τεχνοτροπίας, δείχνοντας ιδιαίτερη επιμέλεια στην περιγραφή του εξωτερικού κόσμου αλλά και στην ψυχογράφηση των προσώπων. Χαρακτηριστικά του έργου του είναι η προσπάθειά του να δείξει την επίδραση ενός συγκεκριμένου κάθε φορά κοινωνικού και πολιτικού πλαισίου στη ζωή και τον ψυχισμό μεμονωμένων προσώπων και να προβάλει έτσι τη γενικότερη θεωρία του για την εξέλιξη της ζωής ως αποτέλεσμα συνεχούς πάλης ανάμεσα στις δυνάμεις του Καλού και του Κακού. Η περίπτωση του Τάσου Αθανασιάδη καλύπτει χρονικά μια περίοδο που φτάνει ως τη σύγχρονή μας πεζογραφία, υφολογικά βρίσκεται στην πεζογραφική παράδοση της γενιάς του Τριάντα.

Από το 1986 ήταν μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ διετέλεσε επίσης ιδρυτικό μέλος της Ομάδας των Δώδεκα, πρόεδρος της επιτροπής κρατικών λογοτεχνικών βραβείων (1979-1980), της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και του Δ.Σ. της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Το 1994 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Έργα του
Ντοστογιέφσκι, από το κάτεργο στο πάθος (Α΄Κρατικό βραβείο μυθιστορηματικής βιογραφίας 1956)

Αλβέρτος Σβάιτσερ (Κρατικό βραβείο βιογραφίας 1963)

Ταξίδι στη Μοναξιά (χρονικό, 1944)

Τρία παιδιά του αιώνα τους (βιογραφικά χρονικά)

Τα παιδιά της Νιόβης (μυθιστόρημα, πρώτη τρίτομη μορφή 1948, 1953, 1961, δεύτερη τετράτομη: 1967-1968).Μεταφέρθηκε στην τηλεόραση με πρωταγωνιστές το Γρηγόρη Βαλτινό και τη Μαρία Τζομπανάκη.

Οι τελευταίοι εγγονοί (μυθιστόρημα, 2 τόμοι, 1984). Μεταφέρθηκε στην τηλεόραση με πρωταγωνιστές τη Σμάρω Στεφανίδου, τον Αντώνη Καφετζόπουλο και τη Βάσια Παναγοπούλου.  

Πάνθεοι (μυθιστόρημα) – τρίτομο (Πάνθεοι, Μάρμω Πανθέου, Ζωή Χαρισάμενη – 1948).Μεταφέρθηκε στην τηλεόραση με πρωταγωνιστές το Άγγελο Αντωνόπουλο και την Κάτια Δανδουλάκη.


Οι φρουροί της Αχαΐας (μυθιστόρημα, 2 τόμοι, 1975). Μεταφέρθηκε στην τηλεόραση με πρωταγωνιστές τη Μιμή Ντενίση και το Στράτο Τζώρτζογλου.


Η αίθουσα του θρόνου (μυθιστόρημα, 1969). Μεταφέρθηκε στην τηλεόραση με με πρωταγωνιστές – μεταξύ άλλων - τον Αλέκο Αλεξανδράκη και  το Νίκο Ρίζο στην τελευταία τηλεοπτική του εμφάνιση

Αναγνωρίσεις (δοκίμια)

Ο Γιος του Ήλιου (βιογραφία, 1978)

Αγία Νεότητα (διηγήματα)

Τιμήθηκε με:

·         το Κρατικό Βραβείο μυθιστορηματικής βιογραφίας (1955 για το Ο Ντοστογιέβσκι από το κάτεργο στο πάθος και 1963 για τον Αλβέρτο Σβάιτσερ),

·         το βραβείο πεζογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών (1959-1961 για τους Πανθέους),

·         το Κρατικό Βραβείο μυθιστορήματος (1969 για την Αίθουσα του θρόνου και 1978 για τους Τελευταίους εγγονούς),

·         το Έπαθλο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών (1975 για τους Φρουρούς της Αχαΐας),

·    το βραβείο ελληνοτουρκικής φιλίας και ειρήνης Ιπεκτσί (1989 για τα Παιδιά της Νιόβης),

·     το αργυρούν μετάλλιο του ιδρύματος της Γαλλικής Ακαδημίας Τέχνες-Επιστήμες-Γράμματα και το βραβείο Χέρντερ (1997).

Ο Αθανασιάδης ήταν ο βασικός εισηγητής του «μυθιστορήματος-ποταμού» (roman-fleuve) στην ελληνική γλώσσα. Διάβαζε ξένους μυθιστοριογράφους που τον επηρέασαν: Σταντάλ, Ουγκώ, Φλωμπέρ, Γκάλσγουορθυ, αλλά και Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ. Έντονο είναι το επικό στοιχείο και η αφήγηση είναι πολυπρόσωπη ενώ διαπλέκεται ο μύθος ενός ήρωα με το μύθο ενός άλλου. Τα μυθιστορήματά δίνουν «έναν πλατύ και συνθετικό πίνακα της ελληνικής αστικής κοινωνίας» στα τρία τέταρτα περίπου του εικοστού αιώνα. Οι χαρακτήρες του-έντονες προσωπικότητες, αν και φαινομενικά αντιφατικοί, έχουν εσωτερική ενότητα και κινούνται στην ιστορία σαν να εκπληρώνουν ένα εσωτερικό πεπρωμένο, παρά να επηρεάζονται από τις εξωτερικές συνθήκες.

 

Bookman’s wife