Σώμερσετ Μωμ: The Moon and Sixpence

Το 1919 εκδόθηκε ένα από τα πιο γνωστά έργα του Σώμερσετ Μωμ που μαζί με το "Of Human Bondage" και το "The Razor's Edge" συνιστούν τη βασική μυθιστορηματική τριάδα του έργου του, εξαιρουμένων βέβαια των θεατρικών και των διηγημάτων που αποτελούν δύο κατηγορίες από μόνες τους.

Για την εξήγηση του περίεργου τίτλου, ο ερευνητής του Μωμ Robert Lorin Calder δίνει την ακόλουθη εξήγηση: 

"'Like so many young men he [Philip of Human Bondage] was so busy yearning for the moon that he never saw the sixpence at his feet.' Somerset Maugham adopted the phrase as the title of his next novel. The author explained its meaning in a note which was intended to precede the text, but which did not appear, ' ... In his childhood he was urged to make merry over the man who, looking for the moon, missed the sixpence at his feet, but having reached years of maturity he is not so sure that this was so great an absurdity as he was bidden to believe. Let him who will pick up the sixpence; to pursue the moon seems the most amusing diversion". (Πηγή: https://www.theguardian.com/notesandqueries/query/0,,-1448,00.html)

Ανεξάρτητα από την προέλευση του τίτλου, το έργο καταπιάνεται με την πνευματική εξέλιξη του ζωγράφου Στρίκλαντ ο οποίος είναι η μυθιστορηματική μορφή του Πωλ Γκωγκέν, αγαπημένο φαίνεται θέμα για δεξιοτέχνες συγγραφείς αφού πολλά χρόνια αργότερα και ο Μάριο Βάργκας Λιόσα στο έργο του "El paraíso en la otra esquina" καταπιάστηκε με το έργο και τη μορφή του Γκωγκέν.

Σώμερσετ Μωμ

Ο Μωμ είναι δεξιοτέχνης συγγραφέας διότι στο έργο του δεν ακολουθεί καμιά μοντέρνα τεχνοτροπία ούτε προσπαθεί να αποδείξει πόσο μέτριος είναι ο αναγνώστης που τον διαβάζει και πόσο μεγάλος και καινοτόμος ο συγγραφέας, αλλά ακολουθεί μια γραμμική πορεία στο ξεδίπλωμα της ιστορίας του με αρχή, μέση και τέλος, γεμίζοντάς την όμως με ερωτήματα και προβληματισμούς τα οποία συνοδεύουν τον αναγνώστη και μετά το πέρας της ανάγνωσης. Είναι μια όμορφη αισθητική εμπειρία η ανάγνωση των βιβλίων του Μωμ, ακόμη και στο πρωτότυπο, καθώς η γλώσσα του δεν έχει ούτε περιττά στολίδια, ούτε περίεργες γλωσσικές καινοτομίες, αλλά έχει αντίθετα δουλεμένες φράσεις οι οποίες μες την απλότητά τους δημιουργούν ωραίες εικόνες. Ενώ είναι εύκολος στην ανάγνωση, δεν είναι σε καμιά περίπτωση ρηχός. Το βαθύ νόημα μιας φράσης θα το διαβάσουμε όχι σε εξεζητημένη γλώσσα αλλά σε άψογα αγγλικά, γνώρισμα αληθινά μεγάλων συγγραφέων.

Ο Στρίκλαντ είναι ο Γκωγκέν όπως τον αντιλαμβάνεται ο Μωμ, ο οποίος ενώ έχει μια άνετη και πλούσια ζωή, μέσα του τον "τρώει" το σαράκι του δαιμόνιου πνεύματος που τον καλεί σε καλλιτεχνική δημιουργία και αναζήτηση νοήματος- θέματα εξόχως Μωμ-ικά, που τα συναντούμε σε όλα σχεδόν τα μεγάλα μυθιστορήματα του. Ο Στρίκλαντ εγκαταλείπει την γυναίκα του, η οποία φαντάζεται ένα τρίτο πρόσωπο ως αιτία της απομάκρυνσής του, για ν' ακολουθήσει την φωνή του πνεύματος που στη δική του περίπτωση ονομάζεται ζωγραφική: "I seemed to feel in him some vehement power that was struggling within him....He looked upon privation as no hardship. There was something impressive in the manner in which he lived a life wholly of the spirit".

Ο Μωμ προσπαθεί σ' αυτό το έργο να θέσει και να απαντήσει στο ερώτημα του δαιμονικού χαρακτήρα της καλλιτεχνικής δημιουργίας ως αναζήτηση υπαρξιακού νοήματος στη ζωή και τις αντιδράσεις που η αναζήτηση αυτή προκαλεί στον συγγενικό και κοινωνικό περίγυρο του καλλιτέχνη. Προσεγγίζει τον δημιουργό ως μια ασκητική μορφή που θυσιάζει τα πάντα στο βωμό της πραγμάτωσης του οράματος του, θυσιάζει όχι μόνο τον εαυτό του αλλά και τους άλλους τους οποίους αντιμετωπίζει πότε ως εμπόδια και πότε ως έμπνευση την ώρα της καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Θυσιάζει ακόμα και αυτόν τον έρωτα της γυναίκας, για τον οποίο μιλά με περιφρονητικά λόγια εφόσον θεωρεί πως αυτός είναι μια αρρώστια που εμποδίζει το όραμα της ψυχής του καλλιτέχνη. Δεν υπάρχει βιβλίο του Μωμ, τουλάχιστον απ' αυτά που έχω ήδη διαβάσει, και είναι αρκετά, που να μην προβληματίζει τον σύγχρονο αναγνώστη. Ας αφήσουμε κατά μέρος τις επιφανειακές λογοτεχνικές πρωτοπορίες και ας αφεθούμε στη σαγήνη του κλασσικού, του οποίου επιφανής εκπρόσωπος παραμένει ο Σώμερσετ Μωμ.