Γιώργος Β. Δερτιλής: Συνειρμοί, μαρτυρίες, μυθιστορίες

Όσοι είχαν την τύχη να ζήσουν και να παρακολουθήσουν τις διαλέξεις του καθηγητή Γ.Β. Δερτιλή,

έχουν να θυμούνται κάποια ουσιώδη χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του τα οποία, έπειτα από τόσα χρόνια, δεν είναι δυνατό να λησμονηθούν: αρχοντιά, ήθος, επιστημονική επάρκεια και ακεραιότητα, έλλειψη φανατισμού, ηπιότητα, πάθος για την παιδεία και, ειδικότερα, για την ιστορία. Επίσης, κι αυτό δεν ξέρω αν έχει επισημανθεί, τα βιβλία του εκτός από χαρά που αισθάνεται κανείς όταν τα διαβάζει γιατί βλέπει το πάθος του ερευνητή για την ιστορική αλήθεια, είναι γραμμένα σε πολύ καλά ελληνικά με λογοτεχνικές αξιώσεις μάλιστα. Ακόμα κι αυτό το συστηματικό και πολύ εξειδικευμένο σε περιεχόμενο "Το Ζήτημα των Τραπεζών" (έκδοση Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τράπεζας, 1980) διαβάζεται σαν μυθιστόρημα, κι αυτή είναι η μεγάλη επιτυχία του Δερτιλή ως συγγραφέα που λίγοι μπόρεσαν να μιμηθούν.


Με το έργο "Κοινωνικός μετασχηματισμός και στρατιωτική επέμβαση" (εκδόσεις Εξάντας) επιχειρεί να δείξει τον ρόλο του στρατού στην πολιτική και πως οι επεμβάσεις του καθόρισαν τις εξελίξεις, η αποκορύφωση των οποίων ήταν το κίνημα στο Γουδί το 1909 που οδήγησε στον  πολιτικό εκσυγχρονισμό.

Φυσικά το magnum opus του Δερτιλή είναι η "Ιστορία του Ελληνικού Κράτους 1830-1920" , δίτομο ογκώδες έργο, βιβλία που πρέπει να διαβάζονται ειδικά σε περιόδους προεκλογικές. Αν δεν γνωρίζει κανείς ιστορία πώς του επιτρέπεται να ψηφίζει;
Το αυτοβιογραφικό με στοιχεία ιστορίας "Συνειρμοί, μαρτυρίες, μυθιστορίες" εκδόθηκε το 2013 από τις εκδόσεις Πόλις.  Όπως αναφέρει ο συγγραφέας στον Πρόλογο: "Τα κείμενα είναι συνειρμικά. Το καθένα έφερνε στη μνήμη μου, την ώρα της γραφής, κύματα αναμνήσεων, βιωμάτων και συναισθημάτων, συνδέοντας έτσι το σήμερα με το παρελθόν-όχι μόνο το δικό μου παρελθόν, όχι μόνο της οικογένειάς μου αλλά και του τόπου μας". Έτσι λοιπόν αναδύονται οι μνήμες του συγγραφέα από την παιδική και εφηβική του ζωή οι οποίες συμπλέκονται με τα μεγάλα γεγονότα που κατέγραφε η ιστορία: κατοχή, απελευθέρωση, εμφύλιος, αργότερα δικτατορία, μεταπολίτευση. Προσωπικά γεγονότα, ψηφίδες ατομικού βίου στο μεγάλο πίνακα της πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας, οικογένεια αστών αλλά και μέλη που οδηγούνται στην αγροτική ή εργατική τάξη και συμπεριφέρονται ανάλογα.

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το βιβλίο για κάποιον που έχει ζήσει και γνωρίσει τον καθηγητή Γ.Β. Δερτιλή. Όμως είναι εξαιρετικά επίκαιρες οι παρατηρήσεις του για την κρίση, καθώς αποτελούν γνώμονα για την όποια επιλογή στις επικείμενες εκλογές. Φωνή βοώντος εν τη ερήμω; Άλλη μια φωνή προφητική, σαν κι αυτή του Παναγιώτη Κονδύλη όταν περιέγραφε τις μυθολογίες της ελληνικής πολιτικής https://kondylis.wordpress.com/2010/08/02/illusions/.
Ο Δερτιλής είναι το ίδιο οξύς: "Σε μια Ελλάδα ανιστόρητη και αμνησιακή, η Ιστορία δεν μπορεί να διδάξει τίποτα-ούτε καν το πως μπορεί ν' αποφύγει τα σφάλματα του παρελθόντος για ν' αλλάξει το μέλλον της". (σελ. 405) Δεν αφήνει κανένα περιθώριο εφησυχασμού ο καθηγητής Δερτιλής, ομιλεί εκ πείρας ιστορικής: "Σήμερα, Μάρτιος του 2013, συμπληρώνω ότι οι νέοι πολιτικοί, όσοι και όσες προσχώρησαν ή θα προσχωρήσουν στα παλιά και φθαρμένα κόμματα, όσοι και όσες θα σχηματίσουν τα κόμματα του μέλλοντος δεν αρκεί να αντιστέκονται σε όλα. Έχουν την υποχρέωση να αναστοχάζονται τα αίτια της κρίσης και να φαντάζονται νέες θεσμίσεις της κοινωνίας χωρίς να ισχυρίζονται ότι μπορούν να τις εφαρμόσους μόλις πάρουν την εξουσία. Αλλιώς είναι ολόιδιοι με τους ηγέτες της συμφοράς: μωροφιλόδοξοι δημαγωγοί που ψεύδονται για να ικανοποιήσουν τον ναρκισσισμό τους, διακινδυνεύοντας την καταστροφή της χώρας". (σελ. 403) Λίγες είναι οι ελπίδες που υπάρχουν για να εισακουστεί αυτή η μετριοπαθής αλλά σοφή φωνή.