Ρενέ Ζιράρ: Εθεώρουν τον σατανάν ως αστραπήν....

Αν αξίζει να μελετάται ένας θεολόγος, ο οποίος δεν προσμετράται σαν τέτοιος από το επίσημο σινάφι, είναι ο Ρενέ Ζιράρ στο έργο του οποίου οφείλουμε να επανερχόμαστε για να ανανεώνουμε και την πίστη αλλά και την γνωστική μας ικανότητα.

Η βάση της βίας, λέει ο Ζιράρ, είναι η μιμητική επιθυμία, και αυτήν προσπαθεί κατ' αρχήν να αντιμετωπίσουν οι απαγορεύσεις του Δεκαλόγου, θεμέλιο της ειρήνης μεταξύ των ανθρώπων: "Προκειμένου να διασφαλίσουμε την ειρήνη μεταξύ των ανθρώπων, πρέπει να ορίσουμε το απαγορευμένο σε σχέση με αυτή την επισφαλή διαπίστωση: ο πλησίον αποτελεί το πρότυπο για τις επιθυμίες μας". Ο Ιησούς Χριστός αλλάζει την πορεία της μιμητικής επιθυμίας στρέφοντας την προς τον εαυτό του, προτείνοντας στους ανθρώπους τη μίμηση της δικιάς του επιθυμίας η οποία στρέφεται προς τον Πατέρα: "Επικεντρώνει λοιπόν όλες Του τις δυνάμεις στη μίμηση αυτού του Πατέρα. Καλώντας μας να Τον μιμηθούμε, μας καλεί να μιμηθούμε την ίδια Του τη μίμηση". Ο Ιησούς υπόκειται στη βία που γεννά η μιμητική επιθυμία. Η περίοδος των Παθών όπου ο όχλος ξεσηκώνεται εναντίον Του συνιστά έναν παροξυσμό, και αυτές οι μεταπτώσεις του όχλου από το Ωσαννά στο Άρον , Άρον Σταύρωσον Αυτόν "είναι λίαν χαρακτηριστικό γνώρισμα του μιμητικού πλήθους".

Κατ' εξοχήν αρνητικός μιμητής του Χριστού είναι ο Σατανάς, ο αφανής πρωταγωνιστής της ανθρώπινης ιστορίας, ένα παράσιτο που αποστολή του έχει να διαστρέψει την αλήθεια και να σπείρει τη βία. Πώς; Μέσω της συγκρουσιακής μιμητικής επιθυμίας. Λέει ο Ζιράρ: "Ο Σατανάς είναι μιμητής, επαναλαμβάνω, με την ανταγωνιστική σημασία της λέξης. Ο Σατανάς είναι το σημάδι του Θεού". 

Εν αρχή ήταν η θυσία και ένας φόνος. Ιδρυτική συνθήκη των κοινωνιών και του πολιτισμού υπήρξε ένας φόνος, γράφει ο Ζιράρ, αναζητώντας τις απαρχές του πολιτισμού και τη γένεση του στην ύπαρξη ενός φόνου, του Άβελ από τον Κάιν, αλλά και δια αυτού στην θεσμοθέτηση του νόμου προκειμένου να μην διαιωνιστεί η ατέρμονη σειρά των φόνων. Το σημάδι του Κάιν που τοποθετεί ο Θεός μετά την αδελφοκτονία επί του μετώπου του είναι "το σημάδι του φονέα που προστατεύεται από τον Θεό" (Γουίλλιαμ Τζέημς). Απ' αυτήν την οπτική μπορεί να γίνουν σημαντικές παρατηρήσεις για το αδιέξοδο της θανατικής καταδίκης που επιβάλλουν ακόμη πολλά κράτη (και ανάμεσα σ' αυτά το πιο προηγμένο, η Αμερική) καθώς διαστρέφουν το σωφρονιστικό περιεχόμενο του νόμου υποκύπτοντας έτσι σε σατανικές επιδιώξεις, γιατί μονάχα ο Σατανάς θα επιθυμούσε την θανατική καταδίκη των αδικοπραγούντων. Ο Ζιράρ είναι κατηγορηματικός: "Ο φόνος και η απαρχή είναι αδιαχώριστα. Εάν ο διάβολος είναι απ' αρχής ανθρωποκτόνος, τούτο σημαίνει πως θα εξακολουθήσει να είναι εις το διηνεκές". Τα Πάθη του Χριστού, ο Σταυρός και κυρίως η Ανάστασή Του φέρνουν στο φως "τα κεκρυμμένα από καταβολής", δηλαδή την αλήθεια του θυματοποιητικού μηχανισμού και τη λογική του "πολλοί εναντίον ενός" που συνιστούσε την δια της βίας δημιουργία πολιτισμού. Αυτός ο πολιτισμός όμως είναι καταστροφικός ακριβώς γιατί στηρίζεται στη βία και στην παραγωγή, διαχρονικά, θυμάτων.Τούτη την αποστολή εξυπηρετούν τα Ευαγγέλια τα οποία "φανερώνουν όσα χρειάζονται να ξέρουν οι άνθρωποι ώστε να κατανοήσουν το μερίδιο ευθύνης τους σε όλες τις βαναυσότητες της ανθρώπινης ιστορίας και σε όλες τις κίβδηλες θρησκείες". Ο Χριστός με την σταυρική Του θυσία και την Ανάσταση Του ξεγέλασε τις μεθοδείες του Σατανά ο οποίος πίστευε πως συνέχιζε τη διαδικασία δημιουργίας θυμάτων. Ο Ζιράρ ως θεολόγος αναγνωρίζει σ' αυτό το σημείο την συμβολή των Ελλήνων Πατέρων της Εκκλησίας λέγοντας πως "στο Σταυρό ο Σατανάς είναι ο δολοπλόκος που πιάνεται στο δόκανο της ίδιας του της δολοπλοκίας".

Ο λόγος του Ζιράρ είναι πάντα επίκαιρος, ιδιαίτερα με τα όσα αναφέρει στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου του με τίτλο "Η σύγχρονη μέριμνα για τα θύματα". Ο Ζιράρ δεν αποφεύγει να χρησιμοποιεί την έννοια του "αποδιοπομπαίου τράγου", μια καθαρά βιβλική έννοια,  προκειμένου να δηλώσει τη βία που ασκείται σε συγκεκριμένα άτομα ή ομάδες από εκείνους "που πασχίζουν να αμπαρωθούν πίσω από μια κοινή ταυτότητα, τοπική, εθνική, ιδεολογική, φυλετική, θρησκευτική". Η έξαρση μισαλλοδοξίας που επικρατεί σήμερα στην Ευρώπη εις βάρος των μεταναστών και των προσφύγων, η άνοδος ξενοφοβικών κινημάτων, ακροδεξιών σχηματισμών ή δήθεν πατριωτικών ενώσεων σαν το PEGIDA στη Γερμανία συνιστούν όψεις της σατανικής εμμονής στη βία και στην δημιουργία νέων θυμάτων που η θυσία των οποίων θα κατευνάσει την ανήσυχη κοινότητα που αισθάνεται την αδιόρατη απειλή. Οι φωνές λοιπόν όσων ομνύουν υπέρ του ευρωπαϊκού πολιτισμού, των αξιών του και της θρησκευτικής του συνοχής ( χριστιανικής; από πότε όμως, όταν έχουν ήδη παραδοθεί στην αμετροέπεια της άρνησης και της απεμπόλησης της ηθικής του διάστασης;) μπροστά στο κύμα των προσφύγων που κατακλύζουν τις πόλεις τους δεν είναι ειλικρινείς καθώς επιδοκιμάζουν αυτό που ο Σταυρός και η Ανάσταση του Χριστού κατήργησαν, δηλαδή τη μιμητική βία. Οι φωνές κατά των μεταναστών και προσφύγων και οι λαοπλάνοι πολιτικοί που τις σιγοντάρουν είναι θιασώτες όχι μιας χριστιανικής Ευρώπης αλλά μιας νεοπαγανιστικής δοξασίας και υπερβολής- είναι οι ίδιοι που υποστήριζαν νομοθετικά μια σειρά μέτρων θεμελιακών του νεοπαγανισμού όπως "εκτρώσεις, ευθανασία, σεξουαλική εξομοίωση, κλοουνίστικα νούμερα". Η υπεράσπιση των θυμάτων που συνεχίζει να γεννά ο σύγχρονος προηγμένος πολιτισμός δεν μπορεί να γίνει με την κατ' όνομα μόνο επίκληση χριστιανικών αρχών, αλλά με την εφαρμογή τους: "η πλέον δραστική μεταρρυθμιστική δύναμη δεν είναι η επαναστατική βία αλλά η σύγχρονη μέριμνα για τα θύματα". Οι Εκκλησίες οφείλουν να λάβουν σοβαρά υπόψη την αποστολή τους.