Ονορέ ντε Μπαλζάκ: Σαραζίν

Εκδόσεις Στερέωμα, Μετάφραση Κώστας Κατσουλάρης

Η νέα έκδοση από τον εκδοτικό οίκο Στερέωμα της μικρής αυτής νουβέλας του Μπαλζάκ αξίζει να διαβαστεί γιατί πέρα από την ικανοποιητική απόδοση στα ελληνικά προσφέρει και ένα καλοδουλεμένο επίμετρο του μεταφραστή Κ.Κατσουλάρη το οποίο επεξηγεί στον αναγνώστη διάφορες ερμηνευτικές προσεγγίσεις της εμβληματικής ιστορίας του Μπαλζάκ.

Η κριτική και η ερμηνεία ενός έργου δεν σταματά ποτέ παρά μόνο αν σταματήσει να διαβάζεται. Ο Σαραζίν, ένας γλύπτης, ερωτεύεται μια τραγουδίστρια της όπερας, τη Ζαμπινέλα, αλλά τα φαινόμενα δεν είναι η πραγματικότητα. Ο Σαραζίν ξεγελιέται από το φαινόμενο διότι στο νου του έχει σχηματίσει μια ιδέα περί ιδανικής ομορφιάς την οποία "είχε ως τότε αναζητήσει εδώ κι εκεί στη φύση", αλλά την ανακαλύπτει στην ομορφιά της Ζαμπινέλα.

Πρώτο πράγμα που μας στενοχωρεί στην νουβέλα είναι ο αδάμαστος πλατωνισμός του Σαραζίν, όταν ανακαλύπτει την αλήθεια πίσω από την αληθινή φύση της Ζαμπινέλα: "Κάθε φορά που θα βλέπω μια πραγματική γυναίκα θα σκέφτομαι συνέχεια αυτήν, μια φανταστική.....στο μυαλό μου θα έχω πάντοτε μια ουράνια άρπυια που θα έρχεται και θα χώνει τα νύχια της σε όλα τα αντρικά μου συναισθήματα και θα σημαδεύει όλες τις άλλες γυναίκες με μια σφραγίδα ατέλειας".

Ο πλατωνισμός είναι αυτός που δεν αφήνει τον Σαραζίν να χαρεί την πραγματικότητα της Ζαμπινέλα πέρα από την φαινομενική εξαπάτηση του φύλου της. Εκείνη, όντας πιο προσγειωμένη στην πραγματικότητα και παρά την εθελούσια συμμετοχή της στην εξαπάτηση, είναι πιο επιφυλακτική απέναντι στα αισθήματα του Σαραζίν. Αναζητώντας με πάθος το απόλυτο, ο Σαραζίν θα οδηγηθεί στην καταστροφή διότι, πέρα από την.  πληγή στα αισθήματα του, η αλήθεια που αποκαλύπτεται επιφέρει την αμφισβήτηση και της καλλιτεχνικής του υπόστασης, κλονίζει την Ιδέα μέσα του και γι' αυτό αγανακτεί μόλις μαθαίνει την αλήθεια: "Πιστεύεις ότι μπορείς να κοροϊδέψεις το μάτι του καλλιτέχνη;"

Μία από τις αναφορές στο επίμετρο της έκδοσης, αλλά δυστυχώς δεν αναλύεται περισσότερο, λέει πως "δεν είναι λίγες τα τελευταία χρόνια οι αναλύσεις που "διαβάζουν" τον Σαραζίν μέσα από μια γκέι προοπτική"- νομίζω όμως πως η απογοήτευση του Σαραζίν για το πραγματικό φύλο της Ζαμπινέλα αποτελεί κριτική για την απώλεια της ενότητας που θα προσέφερε η σχέση άνδρα-γυναίκας αν καρποφορούσε η σχέση. Στα πλαίσια της αποδοχής της διαφορετικότητας είναι δυνατή και η αντίθετη ανάγνωση, ειδικά σήμερα όπου η γκέι ατζέντα αναδεικνύεται σε ναυαρχίδα κάθε μετανεωτερικής φιλολογίας. Είναι όμως εγγενής ιδιότητα ενός αριστουργηματικού έργου να προσφέρει πολλαπλές ερμηνείες ή να γεννά επιθυμίες για διαφορετικές και αντιφατικές προσεγγίσεις.