Σωλ Μπέλοου: Ραβελστάϊν

Ο νομπελίστας Σωλ Μπέλοου είχε ήδη υπερβεί το 80ο έτος της ηλικίας του όταν έγραψε το "Ραβελστάϊν", και όσο και αν δεν μπορείς να το πεις αριστούργημα, η διαύγεια πνεύματος και οι δηκτικές παρατηρήσεις για όψεις της αμερικάνικης πνευματικής ζωής καθώς και γενικότερες παρατηρήσεις για τη ζωή, την φιλοσοφία και τον θάνατο αφθονούν σ' αυτό το μάλλον άνισο βιβλίο.

Ο καθηγητής σε ένα διάσημο πανεπιστήμιο των μεσοδυτικών πολιτειών Έιμπ Ραβελστάϊν, πλέον σε μεγάλη ηλικία, σκιαγραφείται από τον φίλο του Τσικ. Όπως αναφέρουν οι μελετητές του έργου του Μπέλοου, πίσω από τη λογοτεχνική μορφή του Ραβελστάϊν βρίσκεται ο αμερικάνος στοχαστής Άλαν Μπλουμ, μια ιδιόμορφη προσωπικότητα των αμερικανικών γραμμάτων, ο οποίος έγινε γνωστός εξαιτίας της βαθιάς κριτικής του στο αμερικανικό εκπαιδευτικό σύστημα ("The Closing of the American Mind"), ιδιαίτερα της πανεπιστημιακής παιδείας η οποία παραγνωρίζει τη σημασία των μεγάλων κειμένων για την εξέλιξη της ηθικής και πνευματικής καλλιέργειας των σπουδαστών της, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον της σε μια αποδομητική κριτική η οποία, τελικά, δεν παράγει ωφέλιμους καρπούς. Φημολογείται πως ο Μπλουμ, που ήταν ομοφυλόφιλος, πέθανε από επιπλοκές που οφείλονταν στο AIDS, κάτι ανάλογο που συμβαίνει και στον ίδιο τον Ραβελστάϊν, αλλά αυτή είναι μια εικασία απλώς.

Allan Bloom

Φίλος λοιπόν του Μπλουμ και γνώστης των απόψεων του και του τρόπου ζωής του, ο Μπέλλου γράφει ένα μυθιστόρημα που έχει ενδιαφέρον ως καταγραφή απόψεων ενός σημαντικού στοχαστή της Αμερικής, ιδιαίτερα αν συγκρίνουμε την ζωή και τη σκέψη του με τον επαρχιώτικο τρόπο ζωής και σκέψης Ελλήνων συναδέλφων του. Τι ήταν ο Ραβελστάϊν-Μπλουμ; Γράφει ο Μπέλλου: "Τα βιβλία του σε πήγαιναν από την Αρχαιότητα στον Διαφωτισμό, και μετά- μέσω του Λοκ, του Μοντεσκιέ και του Ρουσό στον Νίτσε και τον Χάιντεγγερ- στη σημερινή εποχή, για να ενσωματώσει την τεχνολογικά προηγμένη Αμερική, τον πολιτισμό και τις διασκεδάσεις της, τον τύπο της, το εκπαιδευτικό της σύστημα, τα μεγάλα κεφάλια, την πολιτική της. Σου έδινε μια εικόνα αυτής της μαζικής δημοκρατίας και των πλέον χαρακτηριστικών -αξιολύπητων-ανθρώπινων προϊόντων της". Ό,τι δηλαδή επιχείρησε να κάνει ο Παναγιώτης Κονδύλης στην "Παρακμή του αστικού πολιτισμού" καθολικά ερμηνεύοντας το φαινόμενο της μαζικής δημοκρατίας, και της νεοελληνικής καρικατούρας στο διάσημο πια επίμετρο του βιβλίου του.

Saul Bellow

Διατρέχοντας το βιβλίο του Μπέλοου, βρίσκω σημειωμένες διαφόρες αναφορές του Ραβελστάϊν σε πνευματικά, πολιτικά, και ηθικά ζητήματα (τι απόλαυση θα ήταν να είχες καθηγητή τον Άλαν Μπλουμ!), και προς τέρψη μου θέλω να τις επαναλάβω:

"Ο ερωτικός εναγκαλισμός δίνει μια προσωρινή λήθη του εαυτού σου αλλά η οδυνηρή γνώση του ακρωτηριασμού είναι μόνιμη".

"Οι τολμηροί άνδρες και γυναίκες, οι νέοι πάνω απ' όλα, ήταν αφοσιωμένοι στην αναζήτηση της αγάπης. Σε αντίθεση η μπουρζουαζία δυναστευόταν από τις φοβίες ενός βίαιου θανάτου".

"Έλεγε στους σπουδαστές πως είχαν έρθει στο πανεπιστήμιο για να μάθουν κάτι και αυτό σήμαινε πως έπρεπε να απαλλαγούν από τις απόψεις των γονιών τους".

"Ένας άνθρωπος με ιδιορρυθμίες και παραξενιές, με αρπακτική βουλιμία για φθηνά εδέσματα ή για παράνομα κουβανέζικα πούρα, ήταν ο ίδιος ένα ομηρικό παιδί-θαύμα".

Απολαυστικό το βιβλίο, θέλει το χρόνο του για να το νιώσεις, κυρίως όμως λειτουργεί ως μια εισαγωγή στο έργο και στη σκέψη του Άλαν Μπλουμ.