Το μικρό βιβλιοπωλείο στη στοά Broadway

Η στοά Broadway γνώρισε την ακμή της στις δεκαετίες 70 και 80 όταν λειτουργούσε με πλήθος μαγαζιά, θέατρα και κινηματογράφο. Τα εμπορικά μαγαζιά ήταν από καταστήματα που πουλούσαν ρούχα, καφετέριες, δισκάδικα. Στην τελευταία κατηγορία θυμάμαι ένα δισκάδικο με ονομασία Take Five, όπου εξυπηρετούσε μια ευγενική ηλικιωμένη κυρία, και από κει είχα αγοράσει το πρώτο βινύλιο κλασικής μουσικής, τον Μαγικό Αυλό του Μότσαρτ. Φυσικά ο ναός ήταν ο κινηματογράφος, χειμερινός και θερινός, Μπρόντγουεϊ. Μια επιβλητική μεγάλη αίθουσα, όπου στους τοίχους της κρέμονταν καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις μορφών του παγκοσμίου σινεμά. Η κρίση σιγά σιγά έκλεισε τα περισσότερα καταστήματα, αλλά ήδη από τη δεκαετία του 90 είχε ξεκινήσει η παρακμή. Αν δεν υπήρχε και το θέατρο της Κάτια Δανδουλάκη και αυτό του Μπρόντγουεϊ, εκεί όπου παλιότερα ήταν το σινεμά, δεν θα υπήρχε ζωή στη στοά. Η παρακμή της στοάς ακολούθησε την παρακμή της οδού Πατησίων, κυρίως εκείνου του κομματιού που εκτείνεται από το ύψος του ΟΤΕ ως την Πλατείας Αμερικής όπου υπήρχαν καλά εμπορικά καταστήματα αλλά και πλήθος κινηματογράφων. 

Η κρίση όμως δεν κατάφερε να σκοτώσει την ψυχή της στοάς, η οποία είναι το μικρό, ίσως το μικρότερο βιβλιοπωλείο της Αθήνας που βρίσκεται στην αρχή της εισόδου της οδού Αγίου Μελετίου. Το θρυλικό αυτό βιβλιοπωλείο υπάρχει από τη δεκαετία του 70, τουλάχιστον αυτό εγώ θυμάμαι, και το λειτουργούσε ένας ευθυτενής σοβαρός κύριος, ο πατέρας του σημερινού ιδιοκτήτη. Χαρακτηριστικό του βιβλιοπωλείου είναι ο εξαιρετικά μικρός εσωτερικός χώρος, ίσα ίσα χωράνε άνετα 2 άτομα, αλλά οι τεράστιες βιτρίνες, όπου στην ακμή του βιβλιοπωλείου μπορούσες να χαζέψεις το σύνολο της εκδιδόμενης βιβλιοπαραγωγής. 

Στη δεκαετία του 70 οι βιτρίνες του κυρίως περιείχαν βιβλία μαρξιστικού περιεχομένου και επιστημονικής φαντασίας, όπως ήταν η μόδα εκείνη την εποχή. Η επιβίωση αυτού του βιβλιοπωλείου αποτελεί επιχειρηματικό και εμπορικό παράδοξο. Κατάφερε να αντέξει στην κρίση και να μείνει όρθιο, σε μια περιοχή υποβαθμισμένη που όμως το έχει ανάγκη γιατί τι άλλο εκτός από ένα βιβλίο ανοίγει τον κόσμο, χάρη στην προσωπικότητα του σημερινού διαχειριστή του. Χρησιμοποιώ τη λέξη διαχειριστής και όχι ιδιοκτήτης ή βιβλιοπώλης γιατί θέλω να κυριολεκτήσω. Οι τελευταίες εμπεριέχουν σε μεγαλύτερο βαθμό απ' όσο η πραγματικότητα στην περίπτωση αυτή αναγνωρίζει το εμπορικό, επιχειρηματικό στοιχείο. Αλλά η έννοια του διαχειριστή φέρει εντός της τη νοικοκυροσύνη, και στο χώρο του βιβλίου αυτό προϋποθέτει την αγάπη. Δίχως αυτή την αγάπη για το βιβλίο του συγκεκριμένου διαχειριστή, το μικρό βιβλιοπωλείο θα είχε βάλει λουκέτο. Και εκεί που φαινόταν αυτό πιθανό, μια επιχειρηματική έκλαμψη, του έδωσε πολλά χρόνια ζωής ακόμα. 

Κατάφερε και έπεισε εκδοτικούς οίκους να του δώσουν σε πολύ χαμηλή τιμή βιβλία που δεν μπορούσαν οι ίδιοι να διαθέσουν και τα μεταπωλούσε σε εξίσου χαμηλές τιμές. Αυτή η απλή κίνηση διέσωσε την ύπαρξη του βιβλιοπωλείου, αλλά δεν θα αρκούσε ούτε αυτή αν ο διαχειριστής του δεν ήταν κατά βάση ασκητικός τύπος που έχει περιορίσει τα λειτουργικά έξοδα του μαγαζιού αλλά, κυρίως, τα δικά του προσωπικά, συνιστώντας έτσι τον τύπο του αληθινού διανοούμενου που ζει για τα βιβλία. Ο ίδιος είναι αρκετά σεμνός και δεν θα δεχόταν αυτό τον χαρακτηρισμό. Ίσως γιατί δεν έχει γράψει ο ίδιος. Ναι, αλλά πόσο έχει διαβάσει (πόσοι τέτοιοι βιβλιοπώλες υπάρχουν σήμερα ;) και για πόσα θέματα μπορεί να σου μιλήσει, και όχι μόνο από τον χώρο της γνώσης αλλά και του κινηματογράφου, το δεύτερο μεγάλο του πάθος και ίσως το μοναδικό προσωπικό του έξοδο. Κάθε βιβλίο που διαβάζει δεν το διαπερνά απλώς αλλά ξεσκίζει τις σάρκες του σημειώνοντας παντού, υπογραμμίζοντας ολόκληρες φράσεις τις οποίες σαν μικρό παιδί που ενθουσιάζεται με μια καινούργια αποκάλυψη θέλει να την μοιραστεί μαζί σου. 

Σ' αυτό το μικρό ξέφωτο γνώσης μαζεύονταν κατά καιρούς διάφοροι φίλοι του βιβλίου και διασταύρωναν απόψεις, κρίσεις και γνώμες: από τις πηγές της καλλιτεχνικής δημιουργίας του Ντοστογέφσκι ως αναλύσεις γύρω από την φιλοσοφία του Ρενέ Ζιράρ, τις έριδες στο Βυζάντιο ως θέματα νεοελληνικής ταυτότητας και αυτοσυνειδησίας, όλα τα θέματα συζητήθηκαν πολλάκις με διαφορετικά πάνελ συζητητών. Η μικρή συντροφιά του μικρού βιβλιοπωλείου της στοάς Μπρόντγουεϊ. 

Αν υπάρχει παράδεισος, αυτός θα αποτελείται από στοίβες βιβλίων,

Ο αληθινός Παράδεισος στο εσωτερικό του βιβλιοπωλείου.

σαν κι αυτές που υπάρχουν στο μοναχικό κελί-μαγαζί του ασκητή διαχειριστή-βιβλιοπώλη του βιβλιοπωλείου της Στοάς Μπρόντγουεϊ. Αλλά ώσπου να τον βρούμε, ας αρκεστούμε σ' αυτόν τον παράδεισο των βιβλίων που έχουμε ενώπιον μας, στον χώρο αυτόν που περάσαμε σχεδόν όλα τα χρόνια της νεότητας μας δίχως να το μετανιώσουμε ούτε λεπτό.