Ντόναλντ Χάμιλτον: Ο θάνατος ενός πολίτη

-Με συγχωρείτε που σας ρωτάω, αλλά ποιό είναι το επάγγελμά σας;

-Να σκοτώνω, κύριε Καλχούν, είπα ήρεμα.

Ματ Χελμ

Ήταν η πρώτη, χρονολογικά, ιστορία του Ματ Χελμ (1960 Με πρωτότυπο τίτλο (Death of a Citizen), και η πρώτη επίσης που διάβασα. Προδοσίες, διπλοί πράκτορες, άφθονη αλλά όχι άσκοπη βία συνθέτουν ένα ευχάριστο ανάγνωσμα που χρησιμεύει ως διάλειμμα για άλλα σημαντικότερα. 

Ο Ματ Χελμ είναι γοητευτικός και ολιγαρκής. Γοητεύει τις γυναίκες και τις σκοτώνει εύκολα, ειδικά αν απειλούν τη σύζυγο και το παιδί του. 

Ο Ντόναλντ Χάμιλτον είναι ευφυής διότι μπαίνει στην ψυχολογία του βασικού του χαρακτήρα και αναλύει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του- δεν είναι πολύ ικανοποιημένος που πρέπει να επιστρέψει στην ενεργό δράση, αλλά η εμπειρία του, όταν έρχεται η κατάλληλη στιγμή, τον βοηθά να βάλει τα πράγματα σε τάξη. Η Τίνα, η όμορφη πρώην συνάδελφος του σκιαγραφείται κι αυτή με ζωντάνια αλλά το τέλος της δεν μας λυπεί. Πέφτει θύμα του επαγγελματισμού του Ματ Χελμ. Καλή εισαγωγή λοιπόν για περαιτέρω δράση.

George Steiner vs Δ.Ν. Μαρωνίτης

Ο Τζωρτζ Στάϊνερ και ο Δ.Ν.Μαρωνίτης είναι μεγάλοι δάσκαλοι, συγγενείς ως έναν βαθμό ως προς την αγάπη τους για την κλασική παιδεία.

Όμως σε μια πρόσφατη συνέντευξη του, ο Δ.Ν. Μαρωνίτης ξαφνιάζει δυσάρεστα. Είναι το βάρος της ηλικίας, ίσως, οι συνθήκες, πάντως τα όσα λέει σε μια συγκεκριμένη ερώτηση περί "μονογλωσσίας" δείχνουν πως παρά το μέγεθος της παιδείας και της επιστημοσύνης του, παρέμεινε κλεισμένος στα σύνορα της δικής του γλώσσας. Δηλαδή, παρέμεινε επαρχιώτης.

"Συν τω χρόνω, και από ανάγκη και από συνθήκες ζωής, αλλά εν τέλει και από επιλογή μου, έχω γίνει κυριολεκτικά μονόγλωσσος. Ελληνόγλωσσος. Σαν να μην υπάρχουν άλλες γλώσσες. Αυτά τα λίγα που ξέρω από άλλες γλώσσες σιγά σιγά εξαφανίζονται και τα ελληνικά , η γλώσσα- καθόλου εθνοπρεπώς αυτά που λέω- κυριαρχούν. Το'χω καμάρι που έγινα μονόγλωσσος". http://www.lifo.gr/articles/people_articles/97204

Τί απογόητευση, τι επαρχιώτικη στάση από έναν δημοφιλή πανεπιστημιακό δάσκαλο!

Αντίθετα, ο Τζωρτζ Στάϊνερ, αληθινός κοσμοπολίτης, δίνει το σωστό μέτρο.

Στον διαδικτυακό τόπο antifono, ο Στάϊνερ απαντά ως εξής στην ερώτηση για τις "κλειστές πόρτες" που συμβολίζει η άγνοια μιας γλώσσας:

 
"Μετανιώνω ακόμη που δεν έμαθα περισσότερες γλώσσες. Από την άλλη, είμαι πιθανότατα ο μοναδικός καθηγητής πανεπιστημίου που μπορεί να διδάξει σε τέσσερις γλώσσες: αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και ιταλικά. Αυτό υπήρξε το μεγάλο προνόμιο της ζωής μου, αλλά και η μεγάλη ειρωνεία του γάμου μου. Η γυναίκα μου μιλάει μόνο αγγλικά. Δεν μπορεί να πει όχι ή ναι σε μια άλλη γλώσσα. Η ερώτησή σας, όμως, μου θυμίζει μια υπέροχη ιστορία με τον δάσκαλό μου, τον κορυφαίο Ρώσο γλωσσολόγο Ρομάν Γιάκομπσον. Όταν τον τιμούσαν στο Χάρβαρντ για τα 70ά του γενέθλια, ένας άνθρωπος της διοίκησης τον ρώτησε εάν όντως μιλούσε 17 γλώσσες. «Ναι. Όλες στα ρωσικά», ήταν η απάντησή του. Υπέροχη, βαθυστόχαστη απάντηση". http://www.antifono.gr/portal/%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B5%CF%82/%CF%84%CE%AD%CF%87%CE%BD%CE%B5%CF%82/5224-%CF%84%CE%B1-%CE%B1%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%80%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%AC%CF%84%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B1-%CF%80%CE%AC%CE%B8%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%84%CE%B6%CF%89%CF%81%CF%84%CE%B6-%CF%83%CF%84%CE%AC%CE%B9%CE%BD%CE%B5%CF%81.html

Ο Στάϊνερ ισορροπεί θαυμάσια ανάμεσα στη δυνατότητα εμβάθυνσης σε μια γλώσσα και στην ανάγκη γνώσης άλλων γλωσσών προκειμένου να γνωρίσεις καλύτερα την μητρική σου γλώσσα, ικανοποιώντας έτσι και το αξίωμα του Γκαίτε "κανείς μονόγλωσσος δεν ξέρει πραγματικά την δικιά του γλώσσα". Αντίθετα, και παρά την επισήμανση πως δεν μιλάει "εθνοπρεπώς" , ο Μαρωνίτης μένει εγκλωβισμένος σε έναν απαίδευτο γλωσσικό επαρχιωτισμό. Η δική μας επιλογή παραμένει ο Τζωρτζ Σταϊνερ, δάσκαλος του οικουμενικού πνεύματος.

Συν τω χρόνω, και από ανάγκη και από συνθήκες ζωής, αλλά εν τέλει και από επιλογή μου, έχω γίνει κυριολεκτικά μονόγλωσσος. Ελληνόγλωσσος. Σαν να μην υπάρχουν άλλες γλώσσες. Αυτά τα λίγα που ξέρω από ξένες γλώσσες σιγά-σιγά εξαφανίζονται και τα ελληνικά, η γλώσσα –καθόλου εθνοπρεπώς αυτά που λέω–, κυριαρχούν. Το 'χω καμάρι που έγινα μονόγλωσσος. Πηγή: www.lifo.gr

Συν τω χρόνω, και από ανάγκη και από συνθήκες ζωής, αλλά εν τέλει και από επιλογή μου, έχω γίνει κυριολεκτικά μονόγλωσσος. Ελληνόγλωσσος. Σαν να μην υπάρχουν άλλες γλώσσες. Αυτά τα λίγα που ξέρω από ξένες γλώσσες σιγά-σιγά εξαφανίζονται και τα ελληνικά, η γλώσσα –καθόλου εθνοπρεπώς αυτά που λέω–, κυριαρχούν. Το 'χω καμάρι που έγινα μονόγλωσσος. Πηγή: www.lifo.gr

Συν τω χρόνω, και από ανάγκη και από συνθήκες ζωής, αλλά εν τέλει και από επιλογή μου, έχω γίνει κυριολεκτικά μονόγλωσσος. Ελληνόγλωσσος. Σαν να μην υπάρχουν άλλες γλώσσες. Αυτά τα λίγα που ξέρω από ξένες γλώσσες σιγά-σιγά εξαφανίζονται και τα ελληνικά, η γλώσσα –καθόλου εθνοπρεπώς αυτά που λέω–, κυριαρχούν. Το 'χω καμάρι που έγινα μονόγλωσσος. Πηγή: www.lifo.gr

Ουμπέρτο Έκο: Το εκκρεμές του Φουκώ

Εκδόσεις Ψυχογιός (2016) Μεταφρ. Έφη Καλλιφατίδη

Ξαναδιάβασα Έκο αφότου ο Ιταλός πέθανε. Είχα διαβάσει φυσικά, σχεδόν όταν πρωτοκυκλοφόρησε, το ¨Όνομα του Ρόδου", αλλά ποτέ δεν θεώρησα μυθιστοριογράφο τον Έκο αλλά έναν εγκυκλοπαιδιστή που διαβάζοντας τα βιβλία του αισθάνεσαι χαζός, ή καλύτερα ταπεινομένος, λόγω της ακατάσχετης καταιγίδας πληροφοριών και γνώσεων που σου προσφέρει.

Μ' αυτήν την έννοια, και το "Εκκρεμές του Φουκώ" δεν αποτελεί λογοτεχνικό έργο αλλά συμπίλημα θεωριών από την ιστορία των ιδεών και του πολιτισμού. Δεν μπορεί να κριθεί ως λογοτεχνία το συγκεκριμένο έργο αλλά ως μια παρωδία των θεωριών συνωμοσίας και της παράνοιας που τις συνοδεύει όταν αυτές ληφθούν σοβαρά υπόψη- σ' αυτό το σημείο ο Έκο δεν χαρίζεται καθόλου και μας προσφέρει αληθινό μάθημα για το ποιές είναι οι δυνατότητες που ανοίγονται μπροστά μας αν τολμήσουμε να χειραγωγήσουμε την ιστορία και τα δεδομένα της, πού μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο η πίστη στην ύπαρξη παράλληλων κόσμων και εντελώς ανυπόστατων μεθερμηνειών του κόσμου, πώς μέσα από ένα ψήγμα αλήθειας δύναται να κατασκευαστεί ένας ολόκληρος μυθικός κόσμος και να αιχμαλωτίσει το πνεύμα στην παράλληλη επινόηση της πραγματικότητας.

Ας το ομολογήσουμε, όσο και η παραδοχή αυτή δεν εξυπηρετεί τα ρομαντικά μας ιδεώδη: μόνος αυτός ο κόσμος υπάρχει και δεν υπάρχει άλλος δυνατός. Επίσης, είναι ο καλύτερος δυνατός κόσμος, αυτός που υπάρχει. Τούτη η ταπεινή παραδοχή κλείνει δια παντός τις πύλες στην επίθεση ουτοπιών, παράλληλων ερμηνειών ή θεωριών που μένουν κρυφές από την μάζα και ολίγοι εκλεκτοί είναι προορισμένοι να τις ανακαλύψουν προς φωτισμό των υπολοίπων. Τίποτα απ' όλ' αυτά δεν συμβαίνει παρά όσοι τα επικαλούνται, ασυναίσθητα (ή όχι) προβάλλουν αξιώσεις κυριαρχίας. Ο Έκο στο "Εκκρεμές του Φουκώ" διδάσκει αυτήν ακριβώς την απόπειρα οικοδόμησης μιας εναλλακτικής ιστορίας με αφορμή την ιστορία των Ναϊτών και των Ροδόσταυρων. 

Η παράνοια των θεωριών συνωμοσίας έχει ως αφετηρία, πάντα, κάποιο βιβλίο, κάποια απόκρυφη γνώση. Ο Έκο ως θαμώνας κι αυτός βιβλιοπωλείων θα είχε γνωρίσει τέτοιους τύπους: "Δουλεύω σ' έναν εκδοτικό οίκο κι εκεί έρχονται λογικοί και τρελοί. Δουλειά του υπεύθυνου των εκδόσεων είναι να αναγνωρίζει με μια ματιά τους τρελούς. Όταν κάποιος σου ξεφουρνίσει τους Ναϊτες είναι σχεδόν πάντα τρελός".

Και όπως είναι γνωστό, τους τρελούς μπορείς έτι περαιτέρω να τους χειραγωγήσεις.

"Οι δικτατορίες βρίσκουν πάντα έναν εξωτερικό εχθρό για να ενώσουν τους οπαδούς τους". Η διδακτική αυτή διαπίστωση του Έκο δεν ισχύει φυσικά μόνο για κάθε φανερή δικτατορία, αλλά και για κάθε εν δυνάμει δικτατορία που προκειμένου να γαντζωθεί στην εξουσία (την όποια εξουσία) παραποιεί την πραγματικότητα. 

Το 'Εκκρεμές του Φουκώ" διαβάζεται ως κριτική του μεταμοντέρνου. Ως μεταμοντέρνο, σύμφωνα με τον ορισμό του Παναγιώτη Κονδύλη, ορίζεται ο συνδυασμός των πάντων με τα πάντα και όπως αναφέρει κάπου ο Έκο "το μυαλό μας συνήθιζε να συνδυάζει, να συνδυάζει, να συνδυάζει οτιδήποτε με οτιδήποτε άλλο, και για να το πετυχαίνει αυτόματα έπρεπε να εθιστεί. Νομίζω ότι από ένα σημείο και πέρα δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να συνηθίσεις να παριστάνεις ότι πιστεύεις και να συνηθίσεις να πιστεύεις".

Αυτή η πολυσήμαντη φράση ανοίγει δυνατότητες διερεύνησης των όσων υπονοεί ο Έκο, με σύγχρονα πολιτισμικά φαινόμενα όπως λ.χ. ο γάμος των ομοφυλόφιλων που εντάσσεται κι αυτός σε μια μεταμοντέρνα οπτική, αλλά και στη δυνατότητα που διανοίγεται για υπέρβαση του εθισμού, που στην προκειμένη περίπτωση τα εργαλεία γι΄αυτήν χορηγούνται από την ασκητική της Εκκλησίας και την νηπτική παράδοση της. 

Ο Έκο ως πραγματικός δάσκαλος προσφέρει τροφή για σκέψη.

 

Ζεράρ ντε Βιλλιέ: Οι παρίες της Κεϋλάνης

ΒΙΠΕΡ 562 (1975) (μεταφρ. Τασσώ Καββαδία)

Σάββατο βράδυ πρέπει να ξεκουράζεται κανείς από την ανάγνωση με μια άλλη χαλαρή ανάγνωση. Η στοίβα με τα καινούργια-μεταχειρισμένα ΒΙΠΕΡ περιμένει δίπλα στην ασήκωτη φιλοσοφία και  τη "σοβαρή" λογοτεχνία.

Ο Ζεράρ ντε Βιλλιέ πηγαίνει τον Μάλκο στην εξωτική Κεϋλάνη που μαίνεται και εκεί ο Ψυχρός Πόλεμος για να ερευνήσει τον περίεργο θάνατο από ελέφαντα (!) ενός πράκτορα. Τούτη τη φορά εκτός από Ρώσους κακούς κομμουνιστές κατασκόπους έχει ν' αντιμετωπίσει και το ντόπιο συνάφι που το αποτελούν κάποιοι αιμοβόροι βουδιστές καλόγεροι που γνωρίζουν την τέχνη του φόνου και οι οποίοι για δικούς τους θρησκευτικούς λόγους συνεργάζονται με τους Ρώσους. 

Δύο κυρίες που πρωταγωνιστούν σε αντίθετα στρατόπεδα, γοητευτικές και με πλούσια προσόντα, η μία μάλιστα διαθέτει στη συλλογή της και μια δηλητηριώδη κόμπρα που κάνει την ζημιά την κατάλληλη στιγμή, θ' αναστατώσουν τον Μάλκο που θα κάνει έρωτα με τη μία απ' αυτές. Το τέλος δυστυχώς δεν είναι καλό για τα κορίτσια και ο Μάλκο αηδιασμένος υπόσχεται να μην επιστρέψει ξανά στην Κεϋλάνη. Το θετικό είναι πως κατατρόπωσε τους Ρώσους, σε αντίθεση με την κόμπρα, δεν σήκωσαν κεφάλι! 

Να σημειώσω πως η κοπέλα που δίδεται στον Μάλκο, λίγο προτού πεθάνει, ξεκινά τα χαϊδολογήματα πάνω σε ελέφαντα, να μια στάση που πρέπει κανείς να δοκιμάσει έστω και μια φορά στη ζωή του:

"Η νέα γυναίκα γονάτισε ξαφνικά ανάμεσα στα πόδια του και ακούμπησε το κεφάλι της στο μηρό του. Εκείνος ξέχασε πολύ γρήγορα ότι βρισκόταν πάνω σε έναν ελέφαντα".

Βλαντιμίρ Βολκώφ: Ο επισκέπτης του Πάπα

Εκδόσεις Εν Πλω (Μάιος 2013)

Η εκλογή του Πάπα Ιωάννη Παύλου του 1ου το 1978 καθώς και το απρόσμενο φυσικό του τέλος λίγες μόλις μέρες μετά την εκλογή του στον θρόνο του αποστόλου Πέτρου παρήγαγε διάφορες θεωρίες συνωμοσίας και όμορφα σενάρια που προσπάθησαν να ερμηνεύσουν το γεγονός της εκδημίας του. Αυτός ο τελευταίος Ιταλός Πάπας θεωρήθηκε από όλους ως ένας ιδιαίτερα ταπεινός Πάπας ο οποίος θα μπορούσε να αλλάξει τον ρόλο της Καθολικής Εκκλησίας δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στην ευαγγελική πτωχεία, μειώνοντας την επιρροή της παπικής κουρίας και συμβάλλοντας στην χριστιανική ενότητα.

Η απρόσμενη όμως εκδημία του άλλαξε το ρου της ιστορίας καθώς ήταν ο διάδοχός του εκείνος που έπαιξε τον πλέον αποφασιστικό ρόλο στο γκρέμισμα των ψεύτικων ειδώλων της υπό σοβιετικής επιρροής ανατολικής Ευρώπης.

Ο Γάλλος συγγραφέας ρωσικής καταγωγής Βλαντιμίρ Βολκώφ συνθέτει ένα υπέροχο μυθιστόρημα όπου συνδυάζει με δεξιοτεχνία θεολογία, πολιτική και κατασκοπεία. Ένα τρίπτυχο που αν συνδυαστούν σωστά παράγουν θαυμάσιο αποτέλεσμα σαν αυτό το βιβλίο (τίτλος πρωτοτύπου: L' Hote du Pape, Editions du Roche 2004) , μεταφρασμένο εξαίσια από την Άννα Κωστάκου-Μαρίνη, για τις εκδόσεις "Εν Πλω" που εκδίδουν όντως ψαγμένα κείμενα.

Ο Βολκώφ θέλει να μιλήσει για πολλά πράγματα συγχρόνως και να φτιάξει μια ιστορία με σασπένς. Τα καταφέρνει εξίσου καλά. Η ιστορία του ξεκινά από τη Σοβιετική Ένωση, επί εποχής ηγεσίας Αντρόπωφ στην KGB, με πρωταγωνιστή τον στρατηγό Γκαλκίν ο οποίος για λόγους στρατηγικής και κατόπιν άνωθεν εντολών ενδύεται το ιερατικό σχήμα φθάνοντας ως τον βαθμό του επισκόπου. Μια καταπληκτική πορεία που συνοδεύεται από βαθιά αίσθηση μετάνοιας και συναίσθηση του ύψιστου αξιώματος του. Την ίδια στιγμή στη Ρώμη εκλέγεται ένας Πάπας τον οποίο δεν περίμενε κανείς, ο καρδινάλιος Αλμπίνο Λουτσιάνι. Σχεδιάζοντας τη μεταξύ τους συνάντηση, ο Βολκώφ εξυφαίνει στο παρασκήνιο έναν αδιόρατο πόλεμο μυστικών υπηρεσιών, οργανώσεις που μιμούνται τον ρόλο της μαφίας ακόμα και αν είναι κρατικά όργανα όπως η KGB. 

O αρχιεπίσκοπος Ηλίας (ο πρώην στρατηγός Γκαλκίν) εντυπωσιάζεται από το  όραμα της Φάτιμα στην Πορτογαλία, πανσεβάσμιου προσκυνήματος των ρωμαιοκαθολικών, σύμφωνα με το οποίο "η Ρωσία κινδύνευε να σκορπίσει τα λάθη της σ' όλο τον κόσμο". Ποιά ήταν τα λάθη αυτά; Αυτό της Ορθοδοξίας ή αυτό του Κομμουνισμού; Το συναρπαστικό αυτό ερώτημα που σχετίζεται με την μεσσιανική αποστολή της Ρωσίας στον κόσμο θα προσπαθήσει να το απαντήσει ο Ηλίας συζητώντας το με τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Α'. Ο Βολκώφ στήνει επιδέξια μια θεολογικο-πολιτική πραγματεία με φόντο μια πραγματικότητα, τον θάνατο του Ηλία στα χέρια του Πάπα Ρώμης. Ο διάλογος μεταξύ των δύο θα μπορούσε να γίνει αντικείμενο διατριβών και πολλών σχολιασμών, σίγουρα όμως δεν έχει καμιά σχέση με το σκοτεινό κλίμα που περιγράφει ο Ντοστογιέφσκυ αναφορικά με τον ρόλο του καθολικισμού στον "Μεγάλο Ιεροεξεταστή". Εδώ η Ρώμη παρουσιάζεται ως πιθανός συνεργάτης για την κατίσχυση της χριστιανικής αλήθειας. Ο φωτισμένος Ηλίας είναι διαλλακτικός, μιλά για τα προφανή παραπτώματα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στον διάβα των αιώνων, δεν παραλείπει όμως ν' αναφέρει και τα παραπτώματα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. 

Βλαντιμίρ Βολκώφ

Ο Βολκώφ γράφει ένα ωραίο σχήμα που εκφράζει τα πιστεύω του: "Για μένα, τα πράγματα είναι ξεκάθαρα, στη σφαίρα του απόλυτου: η Ορθοδοξία είναι η αλήθεια, ο καθολικισμός είναι η αλήθεια σπιλωμένη από σφάλματα, ο κομμουνισμός είναι το ψέμα. Και προκρίνω την αλήθεια από το σφάλμα, και το σφάλμα από το ψέμα".

Στον αγώνα κατά του κομμουνισμού, ο ρόλος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας ήταν αποφασιστικός και καθοριστικός. Αυτό έβλεπε και ο Ορθόδοξος αρχιεπίσκοπος Ηλίας. Για να νικηθεί το ψέμα, κατ' οικονομία χρησιμεύει και το σφάλμα. Κάτι που το γνωρίζουν καλά οι ορθόδοξοι.

Ένα συναρπαστικό βιβλίο που δεν πρέπει ωστόσο να διαβάσουν φανατικοί, κομμουνιστές ή ορθόδοξοι ή ρωμαιοκαθολικοί. 

Τζαίημς Τσαίηζ: Η ανατομία ενός φόνου

Συγκίνηση με διακατείχε όταν μετά από αρκετές δεκαετίες ξανάπιασα στα χέρια μου βιβλίο του Τζαίημς Τσαίηζ, και ελπίζω τους επόμενους μήνες να πιάσω ακόμα περισσότερα, και τον διάβασα αστραπιαία. Όπως ακριβώς διαβαζόταν τότε, στη χρυσή εποχή που μεσουρανούσε στα περίπτερα της Κυψέλης: απνευστί.

Ο πρωτότυπος τίτλος είναι Mission to Siena, και κυκλοφόρησε το 1955, ενώ στα ελληνικά μεταφράστηκε και εκδόθηκε από τις θρυλικές εκδόσεις ΒΙΠΕΡ το 1975.

Ο Τσαίηζ μεταφέρει τον αναγνώστη στην ιταλική πόλη Σιένα, όπου κρύβεται μια μυστική οργάνωση με την ονομασία "Χελώνα" η οποία έχει πάρει την ονομασία της από μια ιστορική αντιπαλότητα προσωπικοτήτων της Σιένα πριν από πολλά χρόνια. Εκεί αναλαμβάνει δράση ο Ντον Μίκλεμ που θα προσπαθήσει να βρει τον δολοφόνο του φίλου του. Σατανικές γυναίκες, αδίστακτοι κακοποιοί που έχουν σαδιστικά ένστικτα, και μια εξαιρετική τελευταία σκηνή όπου ο Ντον και άλλοι μαζί του βρίσκονται παγιδευμένοι σ' ένα σπίτι που γεμίζει από νερό και κινδυνεύουν να πνιγούν, είναι εικόνες αφάνταστα διασκεδαστικές. Δείχνει τα χρονάκια της η ιστορία, αλλά το σημαντικό είναι πως δεν πλήττεις, ούτε σε κουράζει ιδιαίτερα καθώς από ένα σημείο και πέρα έχει αρκετή δράση.

Η Λορέλλι που ήταν στο πλάνο των "κακών", θα τη γλυτώσει στο τέλος λόγω της ευφυίας της αλλά και της αντίληψης περί δικαιοσύνης που διακατέχει τον Ντον. Κάποιοι χαρακτήρες είναι καλοσχεδιασμένοι από τον συγγραφέα να δημιουργούν άσχημα συναισθήματα και να φέρνουν κακές μνήμες, όπως ο γιατρός Ένγκελμαν, κατ΄εξοχήν ναζιστικός τύπος.

Ο Τσαίηζ σαν το παλιό καλό κρασί παραμένει εγγύηση για κάποια βράδια.

Ο Χρήστος Γιανναράς στη Λάρισα

Στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του Δημοτικού Ωδείου Λάρισας μίλησε την προηγούμενη Τετάρτη ο Χρήστος Γιανναράς, πλαισιωμένος από δύο νέους ερευνητές, τον Σωτήρη Μητραλέξη και τον Διονύσιο Σκλήρη, με θέμα "Επιτέλους, ανήκουμε στη Δύση ή όχι;".

Ήταν έκπληξη η παρουσία τόσο κόσμου, από ένα σημείο και πέρα υπήρχαν και αρκετοί όρθιοι που δεν μπόρεσαν να βρουν έγκαιρα θέση. Βέβαια το κοινό ήταν κάποιας ηλικίας, δύσκολα έβρισκες παρευρισκόμενο κάτω των 45 ετών.  Το θέμα είναι αυτό που απασχολεί τον Γιανναρά σε όλη την διάρκεια της σταδιοδρομίας του, το ζήτημα της νεοελληνικής ταυτότητας εν σχέσει προς τη Δύση και τον δυτικό πολιτισμό. Οι απόψεις του Γιανναρά είναι καταγεγραμμένες στα αναρίθμητα βιβλία του (αν και η πλειονότητα των οποίων αποτελούν συλλογές επιφυλλίδων) καθώς και στην αρθρογραφία του. Δεν αποτελεί λοιπόν έκπληξη πως ο Γιανναράς δεν είπε κάτι καινούργιο σ' αυτήν την παρουσία του- δυστυχώς για όποιον τον παρακολουθεί συστηματικά, ο Γιανναράς επαναλαμβάνεται διαρκώς ακόμα και στις εκφράσεις ή τα ρητά που χρησιμοποιεί στον λόγο του. Έτσι για πολλοστή φορά ακούσαμε το γνωστό ρητό από τον Ελύτη, κάποιες αναφορές στον Αριστοτέλη και φυσικά για τους κακούς δυτικούς που έγραψαν "Κατά των λαθών των Ελλήνων" στο Μεσαίωνα. Ένα μόνιμο μοτίβο σε κάθε διάλεξη του Γιανναρά. 

Το θετικό είναι πως ο Γιανναράς δεν απάντησε με σαφήνεια για τον ανήκουμε ή όχι στη Δύση. Το ερώτημα έμεινε στη θέση του. Σαφώς ο Γιανναράς επισήμανε την ιδιαιτερότητα του δυτικού πολιτισμού και το αξιακό του πρότυπο που διαφέρει από το ελληνικό, καθώς αυτό θεμελιώθηκε σε μια διαφορετική ανάγνωση και ερμηνεία του χριστιανισμού από την εποχή του Αυγουστίνου τον οποίο πήρε ο Καρλομάγνος και η μετέπειτα δυτική σκέψη. Η μεθερμηνεία των αρχαίων Ελλήνων κλασικών συγγραφέων από τη Δύση, ισχυρίζεται ο Γιανναράς, είναι τελείως διαφορετική από τον τρόπο που κατανοήθηκαν στην Ανατολή. Βασικά ο Γιανναράς θεωρεί πως το κατεξοχήν δημιούργημα του δυτικού πολιτισμού, το Κράτος και οι θεσμοί του, θεμελιώθηκε με τέτοιο τρόπο που αντίστοιχη μεταφορά του στον ελλαδικό χώρο δεν ήταν δυνατό να πετύχει διότι απουσίαζαν οι μεταφυσικές προϋποθέσεις προς τούτο. Στην "καθ' ημάς Ανατολή" υπάρχει, λέει ο Γιανναράς, η προτεραιότητα των σχέσεων, γι' αυτό και ο απρόσωπος , ορθολογικός χαρακτήρας του δυτικού κράτους δεν μπόρεσε να ριζώσει στον δικό μας χώρο, εξού και το ρουσφέτι, το μπαξίσι και κάθε λογής τέχνασμα που ξεπερνά τον σεβασμό στον νόμο.

Αυτή είναι κάπως αδρά η θέση του Γιανναρά. Έντιμος καθώς είναι δεν μπήκε στον πειρασμό να δώσει συνταγές. Η μόνη του ελπίδα που εξέφρασε αφορούσε τον χώρο της Εκκλησίας, στο πρόσωπο κάποιων ελάχιστων Επισκόπων οι οποίοι θα μπορούσαν να διασώσουν το κοινοτικό πνεύμα που χαρακτηρίζει τον ελληνικό τρόπο ζωής- σ' αυτό το σημείο καταφέρθηκε με δριμύτητα στα δύο προγράμματα αναδιάρθρωσης της διοίκησης, στον "Καποδίστρια" και τον "Καλλικράτη", που ξεθεμελίωσαν τις κοινότητες ως μορφή αυτοδιοίκησης. Επίσης καταφέρθηκε, όχι δίχως ειρωνεία, στο σύνθημα "Μένουμε Ευρώπη" στο περσινό δημοψήφισμα των οπαδών του "Ναι".  

Ενδιαφέρουσα ήταν η παρέμβαση του Σωτήρη Μητραλέξη, ενός νέου ερευνητή, ο οποίος έχει μια σχετική ευχέρεια στον προφορικό λόγο και ξέρει να κρατά το ενδιαφέρον του κοινού. Ας προσέξουμε αυτό το όνομα, ίσως μας απασχολήσει στο μέλλον. Ο Μητραλέξης παλιότερα έγραφε στο γνωστό σαμαρικό site Antinews, και ήταν από τους ελάχιστους αρθρογράφους που δεν σε νευρίαζαν με τις απόψεις του, σε αντίθεση με άλλα ακροδεξιά κουμάσια που είχαν φωλιάσει εκεί. Ο Μητραλέξης έχει βέβαια ένα ελάττωμα, "γιανναρίζει" ασύστολα, αλλά με την πάροδο των ετών ίσως ξεπεράσει την παιδική αυτή ασθένεια και αποκτήσει μια αυτονομία σκέψης. Πάντως επισήμανε πολύ ορθά πως το σύνθημα "Ανήκουμε εις την Δύσην" , που είχε ειπωθεί από τον Κ. Καραμανλή, αφορούσε την πολιτικο-στρατιωτική ένταξη της Ελλάδας στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Αυτή η αναφορά δεν είχε πολιτισμικό προσδιορισμό, αλλά μονάχα γεωστρατηγικό. 

Οι ομιλητές προσπάθησαν να απαντήσουν και σε ερωτήσεις του κοινού, αλλά αυτές ήταν στην συντριπτική τους πλειοψηφία απογοητευτικές. Συνήθως σε τέτοια ακροατήρια οι περισσότεροι έρχονται με προκατασκευασμένες εικόνες και σκέψεις στο μυαλό τους οι οποίες είναι αποτέλεσμα της ημιμάθειας τους ή της κακοχωνευμένης γνώσης. Αν οι ηλικιωμένοι σκέπτονται έτσι, τι ελπίδα να υπάρχει τότε για τους νεότερους;

Το ερώτημα για την ταυτότητα της Ελλάδας δεν απαντήθηκε. Τι θα έβγαινε όμως αν απαντιόταν αρνητικά, αν δηλαδή δεν ανήκει ψυχικά στον δυτικό πολιτισμό, τι θα σήμαινε αυτό για την ίδια την κρατική υπόσταση της Ελλάδας; Μήπως ξεχνάμε πως αν διασώθηκε αυτός ο τόπος, το οφείλει κυρίως στους ξένους, στους δυτικούς και πως μονάχα σαν κάποιου είδους προτεκτοράτο η χώρα αυτή έμεινε στον αφρό των προηγμένων κρατών;

Ιγκόρ Αντρέεφ, Λεονίντ Λεσένκο: Δοκίμια Ρωσικής Ιστορίας

Έκδοση "Εν Πλω" (Δεκέμβριος 2015)

Οι εκδόσεις "Εν Πλω", ο καλύτερος εκδοτικός οίκος σήμερα που εκδίδει θεολογικά κείμενα, μας χάρισε άλλη μια προσεγμένη έκδοση, τούτη τη φορά μια συλλογή δοκιμίων γραμμένα από Ρώσους ειδικούς ιστορικούς γύρω από την ρωσική ιστορία, από την αρχαιότητα μέχρι τον 21ο αιώνα.

Σπανίζουν τα καλά βιβλία για την ιστορία της Ρωσίας στα Ελληνικά, αν και πριν λίγα χρόνια είχε εκδοθεί "Ο χορός της Νατάσας" του Orlando Figes, που έβλεπε τη Ρωσία μέσω της πολιτιστικής της ιδιαιτερότητας. Παραμένουν δυστυχώς αμετάφραστα ακόμα τα έργα του James Billington, του πιο συνθετικού και οξυδερκή ερευνητή της ρωσικής ψυχής.

Το βιβλίο των Αντρέεφ και Λεσένκο μπορεί να χρησιμεύσει σαν ένας εναρκτήριος κατατοπιστικός οδηγός για τις σημαντικές περιόδους της ρωσικής ιστορίας και σαν έναυσμα για συστηματικότερη μελέτη. Δεν απουσιάζει καμιά ιστορική περίοδος από το βιβλίο και τα υποκεφάλαια του, απουσιάζουν όμως βιβλιογραφικές ενδείξεις και έτσι ο αναγνώστης  μένει μόνο με την τοποθέτηση των δύο αυτών συγγραφέων. Αυτό αποτελεί σημαντική έλλειψη ακόκα και για ένα εκλαϊκευτικό εγχειρίδιο ιστορίας, να μην έχει δηλαδή κάποια υποτυπώδη έστω βιβλιογραφία στις γνωστές ευρωπαϊκές γλώσσες.  Επίσης, αν και το κείμενο δεν παρουσίαζε ερμηνευτικά προβλήματα θεωρώ πως η μετάφραση ήθελε ένα δεύτερο κοίταγμα- η δομή των φράσεων διακρίνεται από μια προχειρότητα εκφραστική, το κείμενο δεν υποτάσσεται στις ανάγκες του γραπτού λόγου αλλά ακολουθεί μια χαλαρή προτίμηση του προφορικού λόγου. 

Η ιστορία της Ρωσίας θέλγει τους Έλληνες γιατί σ' αυτήν αισθάνονται ότι βρίσκουν έναν συγγενή πνευματικά λαό ο οποίος με το αχανές μέγεθός της χώρας του και τα επιτεύγματά του, στον τομέα του πολιτισμού και της επιστήμης κυρίως, προκαλεί δέος και θαυμασμό. Προκαλεί ωστόσο και τον φόβο καθώς διαπιστώνει πως η πορεία της Ρωσίας στην ιστορία δεν ήταν μια πορεία προς τον εκδημοκρατικισμό και τη φιλελευθεροποίηση, αλλά μια διακρής ταλάντωση ανάμεσα σε διαφορετικές μορφές δεσποτείας.

Δυστυχώς ο θαυμασμός του ελληνικού λαού δεν παραμένει μόνο στα πνευματικά επιτεύγματα των Ρώσων αλλά επεκτείνεται και στην πολιτική αντίληψη που εμπνέει την ρώσικη ψυχή την οποία δεν μπορείς να χαρακτηρίσεις δημοκρατική, ανεκτική ή φιλελεύθερη. Η σκοτεινή αυτή όψη της ρώσικης ιδιοσυγκρασίας αναλύεται μέσα από την ιστορική διαδρομή που επιχειρούν οι Αντρέεφ και Λεσένκο, αναδεικνύοντας τους σταθμούς-ορόσημα και επισημαίνοντας τις μεγάλες μορφές που συνέβαλαν στην διαμόρφωση της Ρωσίας ως μεγάλου έθνους. Χαρακτηριστικό βέβαια γνώρισμα της ρωσικής ιστορίας, από τη στιγμή που απαλλάσσεται από τον μογγολικό ζυγό, είναι η διαρκής αμηχανία έναντι της Δύσης.

Είναι η μορφή του Μεγάλου Πέτρου βέβαια εκείνη που οριστικά στρέφει τη Ρωσία προς τη Δύση και τον δυτικό πολιτισμό, αλλά τούτη η στροφή δεν ολοκληρώθηκε ποτέ καθώς παρέμειναν στην ρώσικη κατανόηση του κόσμου στοιχεία από τον ασιατικό δεσποτισμό, μέχρι την ερμηνεία του μαρξισμού και τον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας. Η μίμηση της Δύσης δεν υπήρξε για τους Ρώσους προϊόν εσωτερικής επεξεργασίας αλλά μια εκ των άνω πολιτική επιλογή από την οποία απουσιάζουν συστατικά γνωρίσματα του αξιακού πολιτισμού της Δύσης. Ο αυθεντικός Ρώσος δεν είναι δυτικότροπος, και σ' αυτό αναμφισβήτητα παίζει ρόλο και η ρώσικη ορθοδοξία η οποία "βαραίνεται" με μεγαλύτερη δόση μυστικισμού απ' ότι η ελληνική.

Ένα βιβλίο λοιπόν που με αδρές γραμμές μας προσφέρει το περίγραμμα της ρώσικης διαδρομής μέσα στο χρόνο και, τουλάχιστον, δημιουργεί πόθο για πληρέστερη γνώση της  ιστορίας της μεγάλης χώρας του Βορρά.

Ζωρζ Σιμενόν: Ένας νεκρός με παρελθόν

Το 1973 κυκλοφόρησε από τα ΒΙΠΕΡ αυτό το διαμαντάκι του Σιμενόν, με πρωτότυπο τίτλο "Liberty Bar" και πρωταγωνιστή τον επιθεωρητή Μαιγκρέ, ο οποίος εντελώς βαριεστημένα κινείται στην πόλη Αντίμπ της Γαλλίας όπου η πνιγηρή ατμόσφαιρα που προκαλεί η ζέστη αναστέλλει την εγρήγορση των αισθήσεων. 

Ο Μαιγκρέ πήγε για διακοπές εκεί, αλλά ο φόνος και το μυστήριο δεν τον αφήνουν ν' αγιάσει. Ένας τύπος πολύ πλούσιος ονόματι Μπράουν βρίσκεται κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες νεκρός και τέσσερις γυναίκες περιπλέκουν το μυστήριο αφού συνδέονται με κάποιο τρόπο μαζί του.  

Georges Simenon

Σίγουρα αυτός ο τύπος έχει παρελθόν που ο Μαιγκρέ πρέπει ν' ανακαλύψει, αν και σκέφτεται πως όλα αυτά του χαλάνε τις διακοπές. Στην καρδιά του μυστηρίου είναι το Μπαρ Λίμπερτυ, ένα κακόφημο μέρος για να συχνάζει ένας παραλής σαν τον Μπράουν, αλλά η απεικόνιση της ατμόσφαιρας παρακμής αυτού του Μπαρ είναι από τις ωραίες εικόνες που μας χαρίζει ο Σιμενόν. 

Βέβαια, η παρακμή αυτή δεν είναι απλά ένα σχήμα λόγου. Είναι μια κατάσταση που έρχεται σε αντίθεση  με την κοινωνική θέση του Ουίλλιαμ Μπράουν: "Γιατί, αναρωτήθηκε, ο Ουίλλιαμ Μπράουν, ένας άνθρωπος που είχε ζήσει μια έντονη ζωή, γεμάτη περιπέτειες, κινδύνους και συγκινήσεις, πήγαινε σ' αυτό το μπαρ; Πώς μπορούσε να τον ικανοποιεί η ήρεμη ατμόσφαιρα του, πως ήταν δυνατόν να μην κουράζεται από αυτήν την ηρεμία που επικρατούσε εκεί μέσα;" Cherchez la femme, είναι η απάντηση. Σ' αυτήν την περίπτωση η απονομή της δικαιοσύνης οφείλει να λάβει υπόψη την ιδιαιτερότητα και το κίνητρο του φόνου.

Λιλίκα Νάκου: Η κυρία Ντορεμί

Γράφτηκε το 1955 αλλά διαβάζεται μονορούφι ακόμα και σήμερα. Γοητευτικό, διασκεδαστικό, σε πολλές στιγμές πικρό αλλά βαθιά αληθινό, το βιβλίο "Η Κυρία Ντορεμί" της εξαίρετης Λιλίκας Νάκου διατηρεί μια άφθαρτη δροσιά επειδή αυτά που περιγράφει διατηρούν την ισχύ και την επικαιρότητά τους ακόμα και σήμερα.

Σαφώς στηρίζεται σε αυτοβιογραφικές παρατηρήσεις της συγγραφέως καθώς και κείνη όπως η ηρωίδα της Κατερίνα Μακρή βρέθηκε από το Παρίσι στο Ρέθυμνο προκειμένου να διδάξει σε μια γυμνασιακή τάξη γαλλικά και μουσική. Με άλλα λόγια βρέθηκε από τον παράδεισο του πολιτισμού στην κόλαση της σχολικής τάξης αρρένων μιας περιοχής της Κρήτης προσπαθώντας να διδάξει στα παιδιά των μπουρτζόβλαχων κρητικών ανώτερες μορφές πολιτισμού όπως γαλλικά και μουσική! Επειδή δεν συμπαθώ ούτως ή άλλως τους Κρήτες, αυτό το βιβλίο το απόλαυσα, αλλά πόσο πικρή γεύση αφήνει στο στόμα επειδή κάποια πράγματα δεν έχουν αλλάξει από τότε, όχι φυσικά μονάχα για την Κρήτη η οποία  λόγω του τουρισμού, αλλά και της γενικότερης τραμπουκικής νοοτροπίας των κατοίκων της, εκχυδαϊστηκε η φυσιογνωμία της ακόμα περισσότερο, αλλά για μεγάλο τμήμα της ελληνικής επαρχίας η οποία συμπεριφέρεται όπως περιέγραφε το 1955 η Λιλίκα Νάκου. 

'Εβγαλαν έναν Βενιζέλο και νομίζουν πως κάτι έγιναν, λέει η Μακρή απελπισμένη για τους Κρήτες και έχει δίκιο. Τα ήθη και τα έθιμα που φέρει στην καρδιά και την ψυχή της η νέα καθηγήτρια των γαλλικών και της μουσικής που φθάνει για βιοποριστικούς λόγους στο Ρέθυμνο για να εργαστεί ως εκπαιδευτικός σε γυμνάσιο αρρένων δεν ταιριάζουν, είναι εντελώς ασύμβατα με τον τρόπο ζωής των απαίδευτων Κρητικών. 

Η Λιλίκα Νάκου είναι αδυσώπητη και δεν χαρίζεται καθόλου στον ματσό χαρακτήρα της ψευτομαγκιάς των Κρητικών η οποία κρύβει την έλλειψη ευγένειας του χαρακτήρα τους και την αγραμματοσύνη τους. Σ' αυτό, έρχεται να προστεθεί και η σαπίλα που χαρακτηρίζει τη ζωή στην ελληνική επαρχία, επίκαιρη σε μεγάλα γεωγραφικά τμήματα ακόμα και στις μέρες μας, όπου επειδή οι κάτοικοι δεν έχουν με τι να ασχοληθούν, γλωσσοτρώνε ο ένας τον άλλο, ειδικά οι γυναίκες: "Η πιο εύκολη διασκέδαση γι' αυτές είναι να σχολιάζουν τον άλλο που περνά κάτω απ' τα παράθυρά τους".  

Λιλίκα Νάκου

Αλλά και οι γενικότερες παρατηρήσεις της Νάκου είναι επίκαιρες και διαχρονικές. Δεν πάσχει από ξενομανία, εκφράζει την πραγματικότητα όπως την βίωσε και η ίδια σε δύο διαφορετικούς πολιτισμούς και δυστυχώς είναι εξαιρετικά σύγχρονες παρατηρήσεις: "Στη Γαλλία, μου λέγανε κάποτε, οι άνθρωποι είναι γενικά ομιλητικοί, κοινωνικοί, πιάνουν εύκολα κουβέντα στο δρόμο. Αυτό δείχνει πως έχουν μια παλιά παράδοση πολιτισμού. Εμείς εδώ είμαστε επιφυλακτικοί, διστακτικοί. Φοβόμαστε λες ο ένας τον άλλο. Μα αυτό έχει το λόγο του: Μην ξεχνάτε τα τετρακόσια χρόνια της σκλαβιάς". Αλλά μέχρι πότε θα καταφεύγουμε σ' αυτό το επιχείρημα της τουρκοκρατίας για να δικαιολογούμε την ξιπασιά μας;

Η Κυρία Ντορεμί είναι μια δυστυχισμένη ψυχή επειδή εκεί που βρέθηκε δεν μπορεί να ζήσει πολιτισμένα και καλλιεργημένα. Εντούτοις και δω υπάρχουν κάποιες μικρές ρωγμές απ' όπου μπαίνει λίγο φως πολιτισμού και ανθρωπιάς, αλλά αυτό έρχεται από ανθρώπους που δεν έχουν να κάνουν με την Κρήτη όσο με άλλους που βρέθηκαν στο χώρο από διαφορετικούς πολιτισμούς και περιβάλλοντα όπως η αγγλίδα Σάλλυ, η ο Επιθεωρητής στα Χανιά ο οποίος όμως κι αυτός ήταν σπουδαγμένος στο Παρίσι και δεν κουβαλά τη χωριατιά των υπόλοιπων Κρητικών. Αλλά αν ο κόσμος των μεγάλων καταδικάζει την Κυρία Ντορεμί γι' αυτό που είναι και φαίνεται, ο κόσμος των παιδιών, η μόνη τελικά ελπίδα, σώζει την τιμή του νησιού ξεπροβοδίζοντας την Κυρία Ντορεμί στο λιμάνι, όταν αυτή φεύγει πια λυτρωμένη από την κρητική της περιπέτεια, φωνάζωντας ευτυχισμένα ρυθμικά το παρατσούκλι της "Ντο-Ρε-Μι", μια μακρινή απόηχος των παιδιών που ζητωκραύγαζαν τον Αλιόσα Καραμαζόβ στο τέλος των "Αδελφών Καραμαζόβ" , μια πρώιμη ανάσταση.

Όσο και να σουλουπώθηκε η Κρήτη, όσα χρήματα και αν έπιασε στο χέρι της λόγω της τουριστικής ανάπτυξης, δεν άλλαξε εσωτερικά. Παρέμεινε τόπος άξεστος, όπως και το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής επαρχίας. Εκεί όμως τα μεγέθη είναι μεγαλύτερα λόγω και της απομόνωσης του νησιού από την υπόλοιπη χώρα. Η διαφορά ψυχικού κλίματος, όπου και να βρίσκεται κανείς, βιώνεται ως μοναξιά και δυστυχία, όσες φιλότιμες προσπάθειες και να κάνει η Κυρία Ντορεμί "μακριά από την Ευρώπη, χαμένη σ' ένα νησί που βρίσκεται ανάμεσα στην Αφρική και στην Ευρώπη, γιομάτο σκοτάδι και προλήψεις". 

Η αναζήτηση της νεοελληνικής ταυτότητας, με όρους μάλιστα εναντίωσης προς τον ευρωπαϊκό πολιτισμό (τον Λατινικό και τον Προτεσταντικό), οφείλει να μην  παύει να αναδεικνύει, όπως ακριβώς κάνει η Λιλίκα Νάκου, και τις άξεστες πλευρές, τις καταχθόνιες όψεις του ντόπιου πνεύματος, ή καλύτερα της έλλειψης πνεύματος και καλλιέργειας που διατηρούν αιχμαλωτισμένο τον τόπο στην αυτοαναφορική ιδιοτροπία του, και την καυχησιά του μπροστά στον καθρέφτη της ιδιοπροσωπίας του μηδενός του. 

Μπροστά σ' αυτήν την κατάσταση, είναι καλύτερα, όπως έκανε στο τέλος η Κυρία Ντορεμί, να πάρουμε το καράβι και να φύγουμε.

Ζεράρ ντε Βιλλιέ: Σαφάρι στη Λα Παζ

Είναι απαραίτητο ακόμα και αν δεν υπάρχουν ρωγμές μέσα στο χρόνο να προσπαθούμε να τις δημιουργήσουμε, και τι πιο πειστικό είναι από την ύπαρξη παλιών βιβλίων που μας περιμένουν στα παλαιοβιβλιοπωλεία όπου και οι τιμές είναι φυσιολογικές αλλά και οι τίτλοι, η ίδια η έκδοση του βιβλίου σε μεταφέρει σε άλλες εποχές, ίσως όχι τόσο μακρινές, όμως γεμάτες αναμνήσεις.

 Αν αποφάσισα να ξανασυστήσω την παλιά μου συλλογή από ΒΙΠΕΡ είναι γιατί αφενός τα βιβλία αυτά με συντρόφευαν ουσιωδώς σε μια περίοδο της ζωής μου, και ποτέ δεν με απογοήτευσαν, αφετέρου γιατί τα θεωρώ ακόμα και σαν μορφή έκδοσης- αυτά τα ταπεινά χάρτινα βιβλία τσέπης- πολύ πιο αξιόπιστα, πολύ πιο του γούστου μου, από τα βιβλία πολυτελείας που συνεχίζουν να εκδίδουν οι σημερινοί εκδότες με τιμές, ακόμα, εξωπραγματικές για την εποχή. Ακόμα και με τη λογική της αντίδρασης, η καταφυγή στο "ρετρό" είναι απόλυτα δικαιολογημένη.

Ο Ζεράρ ντε Βιλλιέ διαβάζεται ακόμα και σήμερα με πολύ ενδιαφέρον και, το κυριότερο, είναι διασκεδαστικός. Το "Σαφάρι στη Λα Παζ" εκδόθηκε το 1972 και το θέμα του, το κυνήγι ενός παλιού ναζί εγκληματία στη Λατινική Αμερική, όσο και αν εξαντλήθηκε λόγω της ανελέητης καταδίκης που επέβαλε ο χρόνος στους θύτες και στους διώκτες τους, προσφέρεται για το σχεδιασμό μιας καλής περιπέτειας κατασκοπείας η οποία, άλλωστε, από τη ζωή βγαίνει.

Ο πρίγκιπας πράκτορας της SAS Μάλκο πρέπει να αναακαλύψει κάποιον ξεχασμένο δολοφόνο των Ναζί στην φιλόξενη γι' αυτόν χώρα της Βολιβίας, όπου απολαμβάνει φυσικά της προστασίας των ντόπιων διεφθαρμένων αρχών αλλά και ενός ακόμα τυχοδιώκτη Ναζί  Γερμανού που τον φιλοξενεί στην οικία του.  Με γρήγορο τέμπο όπως ταιριάζει σ' αυτά τα βιβλία και χωρίς να σε νοιάζει ιδιαίτερα, οι στυγερές δολοφονίες διαδέχονται η μια την άλλη καθώς οι τοπικοί παράγοντες προσπαθούν ν' αποτρέψουν τον Μάλκο από το να φθάσει στον Κλάους Χαίνκελ. Όλα είναι θέμα δούναι και λαβείν. Όταν ανατρέπονται οι συσχετισμοί δυνάμεων, ο Χαίνκελ μένει απροστάτευτος και τότε αρχίζει ένας οδυνηρός γι' αυτόν χρόνος που μετρά αντίστροφα ως τον θάνατό του- και συνήθως τέτοιοι θάνατοι είναι σκληροί. Ο ντε Βιλλιέ δεν αφήνει όμως τους αναγνώστες τους παραπονεμένους, καθώς ενστερνίζεται το καθολικό αίτημα για δικαιοσύνη και ανάλογο τέλος έχουν και όσοι διεφθαρμένοι δυσκόλεψαν τη ζωή του Μάλκο. 

Οι Ναζί εγκληματίες, οι προπάτορες της Χρυσής Αυγής, έχουν περισσότερο χιούμορ από τους Έλληνες χοντροκέφαλους ναζιστές- στο  μυαλό του Ζεράρ ντε Βιλλιέ τουλάχιστον (αν ζούσε σήμερα τι θα έγραφε άραγε για την ελληνική ναζιστική οργάνωση;). Σε μια σκηνή όπου πλακώνονται ο Φεντερίκο Στουρμ, ο "καλός" Γερμανός με τον Κλάους Χαίνκελ, ο πρώτος λέει: "Δεν θα ήθελα να μας δουν οι Ινδιάνοι να δερνόμαστε. Στο όνομα του Φύρερ λίγη αξιοπρέπεια"!  Αξεπέραστο.