Π.Δέλτα: Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου

Αναζητώντας βιβλία γραμμένα στην ελληνική γλώσσα που να έχουν ένα ηθικό υπόβαθρο και νόημα, δεν μπορεί παρά να σκοντάψεις στο όνομα της Π. Δέλτα. Ο παλαιοβιβλιοπώλης της πόλης, ευτυχώς, έχει τέτοιου είδους βιβλία σε καλές τιμές, κι έτσι συνδυάζω την παλαιότητα ενός αντίτυπου με το αιώνιο περιεχόμενο του. 

Συνήθως Π. Δέλτα διαβάζουν σήμερα εκείνοι οι συνεπείς αναγνώστες που δεν την είχαν διαβάσει στο παρελθόν, συστηματικά, όσο ήταν παιδιά ή έφηβοι, αλλά για κάποιο λόγο την αμέλησαν, είτε παιδιά των οποίων οι γονείς είχαν διαβάσει στο παρελθόν Π. Δέλτα και οι μνήμες δεν έσβησαν ποτέ, γι' αυτό στα σίγουρα θα προτείνουν ένα καλό βιβλίο στα παιδιά τους μόλις φθάσουν σε ώριμη αναγνωστική ηλικία- η οποία, φυσικά, διαφέρει από παιδί σε παιδί.

Αλλά η Π. Δέλτα είναι λάθος να την θεωρούμε ως παιδική συγγραφέα. Είναι μια πολύ σοβαρή συγγραφέας που απευθύνεται σε όλους διότι στα βιβλία της αυτό το στοιχείο που φωτίζει το νου του αναγνώστη είναι το ηθικό θεμέλιο των ιστοριών και των περιπετειεών της. "Τον Καιρό του Βουλγαροκτόνου" που διαβάζεται απνευστί, έχει όλα τα στοιχεία, ανάλογα με την ηλικία που θα διαβαστεί, να διαμορφώσει ηθικές προσωπικότητες: αν κάποιος είναι νέος και δεκτικός στα μηνύματα του κειμένου, ίσως αναζητήσει περαιτέρω αναφορές και ερεθίσματα γύρω από όσα διαβάσει εδώ, δηλαδή θα αναζητήσει να μάθει έτι περαιτέρω για την βυζαντινή ιστορία, για την ιστορία της εκκλησίας, για τους εθνικούς αγώνες. Αν είναι μεγαλύτερος στην ηλικία θα καταλάβει πόσο ο σύγχρονος εθνικισμός διαστρέφει το νόημα της αγνής φιλοπατρίας, αντιστρέφοντας την ιεραρχία των όρων "εθνικό" και "αληθινό". Ο σύγχρονος εθνικιστής δεν θα νιώσει άνετα με ένα βιβλίο της Π. Δέλτα, γιατί εδώ η ιστορία δεν γράφεται με το μίσος για τους άλλους αλλά μονάχα με την αγάπη προς το ιδεατό μέγεθος της πατρίδας- ή της αντίληψης για το τι εστί πατρίδα που έχει η Π. Δέλτα.

Οι Βούλγαροι, αυτός ο εχθρός του έθνους των Ελλήνων, παρουσιάζεται με τις ίδιες αρετές και τα ελαττώματα που έχουν οι Βυζαντινοί. Ο Σαμουήλ είναι άξιος αντίπαλος του Βασιλείου. Τα πρωτοπαλίκαρα του βουλγαρικού στρατού είναι εξίσου πολυμήχανα και αιμοβόρα, όταν χρειάζεται, με τους αντίστοιχους Βυζαντινούς. Μοιράζονται την ίδια ορθόδοξη πίστη, προσκυνούν με την ίδια ζέση τις εκκλησιαστικές εικόνες, είναι κι αυτοί άξιοι πατριώτες για το δικό τους το σκοπό. Αυτό που δεν ανέχεται η Δέλτα και στηλιτεύει είναι η ανανδρεία και η υπέρμετρη σκληρότητα όταν υπάρχει η δυνατότητα του ελέους, αυτό είναι το ηθικό της μήνυμα. Με τα λόγια που βάζει στο στόμα του Βασιλείου μιλώντας για έναν αντίπαλο Βούλγαρο: "Λύσετέ τον και φερθείτε του σαν βολιάς που είναι. Πολέμησε παλικαρίσια και νικήθηκε. Τιμή σε τέτοιους νικημένους. Τον Ιβάτζη όμως.....". 

Η ηθική ανωτερότητα των Βυζαντινών και των χαρακτήρων του βιβλίου φαίνεται στην σκιαγράφηση του Μιχαήλ και του Κωνσταντίνου ως προσώπων αφοσιωμένων σε ανώτερα ιδανικά: της πατρίδας, της φιλίας, της ανυπόκριτης αγάπης. Η σχέση αυτή δεν διαλύεται όταν η Αλεξία γίνεται το μήλον της έριδος, αλλά δείχνει το μέγεθος της φιλίας, η οποία δεν έχει όρια, όταν ο ένας επιζητεί την υποχώρηση για χάρη του άλλου.  Ένα μυθιστόρημα που έχει αντέξει την δοκιμασία του χρόνου.