Μ. Καραγάτσης: Βασίλης Λάσκος

Μυθιστορηματική βιογραφία του θρυλικού κυβερνήτη του υποβρυχίου "Κατσώνης" που έδρασε στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Λάσκος ανταποκρίνεται στο πρότυπο του καραγατσικού ήρωα έτσι όπως τον έχουμε γνωρίσει σε άλλα σπουδαιότερα έργα: άνθρωπος του καθήκοντος, φιλήδονος, λάγνος με τις γυναίκες, ακραίος διχοτόμος ψυχής και σώματος, γλεντζές, "ήρωας" ο οποίος κινείται στα όρια της αυτοθυσίας για ιδανικούς σκοπούς. 

Οι ακραίοι ήρωες και οι ιδιοσυγκρασίες τους που τους καθιστούν έρμαια αχαλίνωτων σαρκικών παθών αλλά και ένα κράμα από στενοκέφαλες συντηρητικές πεποιθήσεις που δίνουν προτεραιότητα στο φαίνεσθαι και όχι στην ουσία. 

Ο Καραγάτσης αναγνωρίζει τα προβλήματα που γεννιούνται από την σύγκρουση του "έξω" και του "έσω": "αλλά η ηθική είναι έννοια φοβερά ρευστή. Ανεβοκατεβαίνει σε μια ιδεατή σκάλα όπου περιπλέκονται μύριοι παράγοντες όπως το μήκος και το πλάτος, ο χρόνος, η κοινωνική αγωγή, η πνευματική ευρύτης, η θρησκευτική αντίληψη, τα ψυχικά πλέγματα του καθενός....αυτό που ο παρισινός διανοούμενος θεωρεί ηθικό, ο καλόγερος του αγίου όρους το θεωρεί ανήθικο".

Ο Καραγάτσης καμαρώνει λοιπόν τον Λάσκο γιατί του προσφέρει ως μορφή όλα τα γνωρίσματα εκείνα που συνθέτουν μια προσωπικότητα που αξίζει να μείνει στην ιστορία- αντιφατικός στο έπακρο, ηδονιστής γιατί αυτή είναι η χαρά της ζωής, προσηλωμένος στο ανιδιοτελές καθήκον που πηγάζει από την ψυχική πεποίθηση του ήρωα πως είναι γεννημένος για μεγάλα και σημαντικά πράγματα. Είναι ο Λάσκος δίπλα σε μεγάλες μορφές όπως ο Παπαφλέσας, ο Διάκος, ο Καραϊσκάκης και ο Νέλσονας γιατί "τον θρύλο μόνο ο χάρος από το βόλι του εχθρού μπορεί στον ήρωα να χαρίσει". Ο θάνατός του από ένα εχθρικό βόλι δεν σήμαινε τη λήθη αλλά το πέρασμα σε μια άλλη μορφή ζωής, "τη φλόγα της αιώνιας κι άφθαρτης ζωής στα μάτια" με την οποία τον βλέπουν στα όνειρά τους όσοι τον γνώρισαν. 

Η μεταφυσική του ήρωα, του καραγατσικού ήρωα, πλανιέται και μετά τον χαμό του πάνω στη γη και επιβάλλει τη δική του ηθική στους ζωντανούς, όπως στον μοναδικό του έρωτα, την Αλκμήνη, την οποία απέτρεψε να παντρευτεί άλλον άνδρα: "Τώρα που πέθανε, είναι η γυναίκα του". Παράξενη ηθική όπως παράξενοι και αλλόκοτοι είναι οι ήρωες της φαντασίας του Καραγάτση που διαπλέκονται με τους πραγματικούς ανθρώπους καθιστώντας δυσδιάκριτα τα αληθινά όρια τους.