Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου

Τρίτη 30 Δεκεμβρίου 2014

Σύγχρονη εκδοχή ορισμού του Διαφωτισμού

«Διαφωτισμός είναι η έξοδος του ελληνικού λαού από την ανωριμότητά του, για την οποία είναι υπεύθυνος αυτός ο ίδιος".
(Μια σκέψη με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές).

Δευτέρα 29 Δεκεμβρίου 2014

Αναπάντητα ερώτηματα περί μετάφρασης

Ο Δημήτρης Τριανταφυλλίδης είναι μεταφραστής κειμένων της ρωσικής γραμματείας στα ελληνικά. Είναι πραγματικά πολύ παραγωγικός, εξαιρετικά παραγωγικός καθώς έχει μεταφράσει πλήθος κειμένων ποιητικού και πεζού λόγου. Ωστόσο υπάρχουν κάποια ερωτήματα για την ποιότητα και αξιοπιστία των μεταφράσεων του που δεν έχουν απαντηθεί ακόμα. Όπως λ.χ. η σφοδρή κριτική την οποία εκπόνησε η Τάνια Ραχματούλινα με τίτλο "Κάποιος να προστατεύσει τους ποιητές" https://sarantakos.wordpress.com/2014/06/25/vysotskij/. Μια κριτική που φανερώνει πως η συγκεκριμένη μετάφραση έγινε στο πόδι. Επίσης, κάποτε ο Δ.Τ. είχε κατηγορηθεί πως παρουσίασε ένα δημοσιογραφικό κείμενο ως δικό του, σχετικά με την ιστορία του φασισμού στην Ουκρανία, ενώ όπως επισήμαναν κάποιοι σχολιαστές το κείμενο αυτό ήταν μετάφραση από κάποια ρώσικη ιστοσελίδα. Παραδόξως, η σελίδα αυτή έχει σβηστεί από το συγκεκριμένο site: http://metarithmisi.gr/el/readText.asp?TextID=28003&anchor=8687
Ίσως να πρόκειται απλώς για άτυχες στιγμές και τίποτα περισσότερο. Ίσως.

Κυριακή 28 Δεκεμβρίου 2014

Διαχρονική συμβουλή

Η συμβουλή του εκλιπόντος Σεραφείμ Φυντανίδη προς τους νέους και μη δημοσιογράφους:
«διαβάστε βιβλία, μορφωθείτε. Αυτό θα γίνει κτήμα σας και θα φανεί στο χειρόγραφό σας».
Μια συμβουλή που ισχύει διαχρονικά, για δημοσιογράφους, τεχνίτες, υπαλλήλους, εργάτες, επιχειρηματίες, πολιτικούς κλπ.

Σάββατο 27 Δεκεμβρίου 2014

Saul Friedlander: Franz Kafka, The poet of shame and guilt

Οι εκδόσεις του Πανεπιστημίου Yale καθιέρωσαν μια νέα σειρά βιβλίων-μονογραφιών (Jewish Lives) με θέμα διάφορους σημαντικούς εβραίους στοχαστές, συγγραφείς, καλλιτέχνες και πολιτικούς. Tη μονογραφία για τον Φραντς Κάφκα υπογράφει ο Saul Friedlander, ο ειδικός ιστορικός του Ολοκαυτώματος. Στα ελληνικά κυκλοφορεί το βασικό του έργο από τις εκδόσεις "Πόλις".
Ο Friedlander ανέλαβε λοιπόν να συγγράψει μια μονογραφία για τον Κάφκα, αναγνωρίζοντας πως δεν είναι ειδικός στον τσεχο-εβραίο συγγραφέα, ούτε ειδικός στη γερμανική λογοτεχνία. Μια ακόμα μελέτη για τον Κάφκα. 90 χρόνια μετά τον θάνατό του, ο αμφίσημος συγγραφέας εξακολουθεί να προκαλεί τα ερμηνευτικά εργαλεία των διαφόρων αναλυτών.  Θα περίμενε κανείς να έχει εξαντληθεί η ανάλυση κάθε πτυχής του έργου, αλλά και της ζωής, του Κάφκα. Αλλά η πραγματικότητα διαψεύδει, καθώς ακόμα και στον τομέα της βιογραφίας φέτος ολοκληρώθηκε η συγγραφή της τριλογίας  του Reiner Stach. Δυστυχώς, ακόμα, ούτε το τρίτομο έργο του Stach ούτε η μελέτη του Friedlander
έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά. Ο Friedlander εξετάζει διάφορες όψεις της ζωής του Κάφκα και το πως αυτές επηρεάζουν το έργο του. Το πρώτο κεφάλαιο με τίτλο "Ο Υιός" αναφέρεται όπως είναι φυσικό στις σχέσεις του με τον πατέρα Χέρμαν Κάφκα και την αντανάκλαση αυτών των σχέσεων σε κάποια από τα διηγήματά του όπου η σχέση του κεντρικού πρωταγωνιστή με την οικογένεια του
αποκτά τραγικές διαστάσεις, όπως ο Γκρέγκορ Σάμσα με τους γονείς του στη "Μεταμόρφωση".Ο Friedlander καταλήγει στο συμπέρασμα πως ο Κάφκα υποδαύλιζε ο ίδιος πλασματικά παράπονα από τον πατέρα και τον περίγυρό του, όχι μόνο γιατί έτρεφε τον περιβόητο μαζοχισμό του αλλά και γιατί θεμελίωνε τη διαφορετικότητά του από το κοινωνικό περιβάλλον του. Το επόμενο κεφάλαιο έχει τίτλο "Η σκοτεινή περιπλοκότητα του Ιουδαϊσμού", και αναφέρεται στις σχέσεις του Κάφκα με τη θρησκεία των προγόνων του. Το αν, και κατά πόσο, αισθανόταν Εβραίος, αυτό ήταν το ερώτημα που προσπαθούσε να απαντήσει σε όλη του τη ζωή. Ο Friedlander τονίζει πως ο Κάφκα αισθανόταν Εβραίος μέχρι το μεδούλι των οστών του: "επομένως, η εμβάθυνση του Κάφκα σ΄ένα περιβάλλον όπου δέσποζαν οι Εβραίοι (εκτός πάλι από τον εργασιακό του χώρο, από τον οποίο διακαώς επιθυμούσε να διαφύγει) και η απουσία κάθε ένδειξης πως επιθυμούσε να αφήσει αυτό το περιβάλλον, εμφατικά υπογραμμίζει την κοινωνική συνάφεια μιας προσωπικής ταυτότητας την οποία απεγνωσμένα προσπαθούσε να καθορίσει και να ασπαστεί" (σ. 49). Στο ίδιο κεφάλαιο ο Friedlander επιχειρεί να δείξει, παραθέτοντας κάποια συγκεκριμένα αποσπάσματα από τα διηγήματά του, την ιδιοτροπική χρήση του Ιουδαϊσμού εκ μέρους του Κάφκα. Στο τρίτο και πιο ενδιαφέρον κεφάλαιο με τίτλο "Έρωτας, σεξ και Φαντασιώσεις" αναφέρεται στην προβληματική ερωτική ζωή του συγγραφέα, θεωρώντας, πέρα από τα όσα γνωρίζουμε, πως υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ομοερωτισμού σε πολλά κείμενά του. Αυτό το κεφάλαιο, η ερωτική ζωή του Κάφκα, αξίζει να γίνει αντικείμενο μυθιστορήματος ή ακόμα και ταινίας. Ως μοντέρνα προσωπικότητα, "οι ερωτικές προτιμήσεις του, οι σεξουαλικές φαντασιώσεις του ήταν εξαιρετικά πολύμορφες και, επομένως, σε πολλές περιπτώσεις ιδιότροπες.......τα σεξουαλικά ζητήματα αποτέλεσαν την πλέον έμμονη απασχόληση της ζωής του Κάφκα". (σ. 67) Το τέταρτο κεφάλαιο με τίτλο "Νυχτερινό Ταξίδι" αναφέρεται κυρίως στο διήγημα "Ένας επαρχιακός γιατρός", ένα αινιγματικό διήγημα όπως γράφει ο Friedlander, το οποίο εμμέσως επικαλείται ορισμένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχολούσαν τον Κάφκα και στα οποία διαρκώς επανερχόταν, δηλαδή "την ντροπιαστική απουσία συναισθημάτων και ηθικής ευθύνης, την περίπλοκη και συσκοτίζουσα σεξουαλικότητα, την φευγαλέα αίσθηση της αλήθειας και, κυρίως το Κακό στον κόσμο και εκ του κόσμου. (σ.98) Το πέμπτο κεφάλαιο με τίτλο "Ο συγγραφέας και οι Κόσμοι του" περιγράφει διάφορες εκφάνσεις της ζωής του Κάφκα που καθόρισαν το γράψιμο του (ή την απουσία γραψίματος), όπως ήταν οι αποτυχημένες απόπειρες να παντρευτεί, ο θόρυβος που δεν τον άφηνε ήσυχο να γράψει λίγες αράδες, οι ατελείωτες ώρες στο γραφείο, οι κύκλοι των διανοουμένων στους οποίους μετείχε, καθώς και τους συγγραφείς που τον επηρέασαν. Ενδιαφέρον εδώ έχουν οι απόψεις του Friedlander για την σχέση του Κάφκα με τον Κίρκεγκωρ μέσα από δύο μεγάλες επιστολές που έστειλε ο τσεχο-εβραίος συγγραφέας στον επιστήθιο του Μαξ Μπροντ σχολιάζοντας όψεις της φιλοσοφίας του Δανού φιλοσόφου. Ο Friedlander παρατηρεί πως αυτό που επηρέασε τον Κάφκα ήταν η εκ μέρους του Δανού "απόρριψη των φιλοσοφικών συστημάτων" και η θεμελίωση του στοχασμού του επί της υποκειμενικής εμπειρίας. Ένα ερμηνευτικό κλειδί, οπωσδήποτε, για το έργο του Φραντς Κάφκα. Το έκτο και τελευταίο κεφάλαιο έχει τίτλο "Μια απόλυτη αναζήτηση νοήματος;", και εδώ προβαίνει σε κάποιες παρατηρήσεις αναφορικά με τη σχέση (ή τη μη σχέση) των αφορισμών του Κάφκα και της μυθοπλασίας του: Μοίρα, Νόμος, Ανάγκη, θέματα παρμένα από την ελληνική μυθολογία που υποστασιοποιούνται στο έργο του Κάφκα προκαλώντας πολλές ερμηνείες και απογνώσεις συνάμα. Το βιβλίο του Saul Friedlander
δεν προσθέτει κάτι εντελώς νέο σ' αυτά που ήδη ξέρουμε για τη ζωή και το έργο του Κάφκα, ωστόσο μόλις το ολοκληρώνουμε είναι σαν να τον διαβάζουμε για πρώτη φορά, όχι επειδή είχαμε λησμονησεί κάποιες σημαντικές πλευρές του έργου του, αλλά καθώς τις βλέπουμε μπροστά μας φαντάζουν νέες και απροσδόκητα νέες μάλιστα, φωτιζόμενες κάπως διαφορετικά από τις προηγούμενες φορές και αυτό το ξάφνιασμα θα κρατήσει μέχρι να διαβάσουμε κάποια νέα μελέτη γύρω από τον Κάφκα, ή έστω μια εγγραφή στο Ημερολόγιο του που δεν είχαμε προσέξει, ίσως και το σύνολο του έργου του ακόμη. Ο Κάφκα είναι ο αιώνια υπεκφεύγων.

Πέμπτη 25 Δεκεμβρίου 2014

Ταπείνωση

Τα γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας: μια υποσημείωση των γεγονότων της ζωής του Ιησού Χριστού.

Εκλογές

Το διαχρονικό πρόβλημα στην Ελλάδα αναφορικά με τις εκάστοτε εκλογές είναι πως δεν μπορείς, ακόμα, μια μια ψήφο ν' αλλάξεις κυβέρνηση και λαό συγχρόνως.

Τετάρτη 24 Δεκεμβρίου 2014

Βαρλαμ Σαλαμοφ: Οι βιβλιοθήκες μου

Αυτό το καλαίσθητο βιβλιαράκι κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άγρα σε μετάφραση (από τα ρωσικά) της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ. Όπως αναφέρει ο εκδότης, η μετάφραση αφιερώνεται στην γαλλίδα μεταφράστρια του Σαλάμοφ Sophie Benech, η οποία είχε εκδώσει το έργο στις παρισινές εκδόσεις Interferences.Εδώ http://larepubliquedeslivres.com/defis-dilemmes-et-delices-du-metier-de-traducteur/ δημοσιεύεται μια σημαντική συνέντευξη της μεταφράστριας σχετικά με τη δουλειά της, για το έργο του μεταφραστή εν γένει, και όπως λέει στην αρχή "Chaque traduction est un voyage dans un nouvel univers, une occasion d’approfondir ses  connaissances ou d’en acquérir, une rencontre avec une personne hors du commun — je parle de l’auteur, bien sûr." (Κάθε μετάφραση είναι ένα ταξίδι σε ένα καινούργιο σύμπαν, μια ευκαιρία εμβάθυνσης στις γνώσεις του ή για την απόκτηση τους, μια συνάντηση με ένα πρόσωπο πέρα από τα συνηθισμένα- μιλώ, βεβαίως, για τον συγγραφέα"). 
Η Sophie Benech, εκδίδει τις μεταφράσεις της στον μικρό εκδοτικό οίκο Interferences http://editions-interferences.com/ που ειδικεύεται σε μεταφράσεις κυρίως ρώσων συγγραφέων, αν και η εκδοτική λίστα του είναι μικρή, περιλαμβάνει κάποια όχι ιδιαίτερα γνωστά έργα. (Θα πρέπει στο μέλλον να τα διερευνήσουμε).  Η έκδοση του βιβλίου στα γαλλικά έγινε το 1993. Ο εκδότης της Άγρας αναφέρει πως η ελληνική μετάφραση είναι στην ουσία η δεύτερη μετάφραση μετά την γαλλική, κι αυτό από μόνο του είναι ένα επίτευγμα.
Το βιβλίο περιγράφει την αγωνιώδη αναζήτηση μιας ψυχής, της ψυχής του Σαλάμοφ για το βιβλίο, τη σχέση του Σαλάμοφ με το βιβλίο. Από την αρχή ως το τέλος, μέσα από τις περιπέτειες στα κάτεργα του σταλινικού καθεστώτος, ο συγγραφέας των "Ιστοριών από την Κολυμά"  θυμάται και εξιστορεί την σχέση του με τα βιβλία,  προβαίνει σε κάποιες παρατηρήσεις για άλλους συγγραφείς που τον σημάδεψαν, ωστόσο αυτό που μένει στον αναγνώστη είναι η ερωτική σχέση που ο Σαλάμοφ έχει με την ανάγνωση και πόσο αυτή τον στήριξε κατά τη διάρκεια των φυλακίσεων του. Το μικρό αυτό βιβλιαράκι θα έπρεπε να μοιράζεται δωρεάν σε όλους τους μαθητές που ξεκινούν την πορεία τους αναζητώντας πρότυπα. Ο Σαλάμοφ είναι πρότυπο, άγιος της ανάγνωσης, της εμμονής με την ανάγνωση: η ίδια αυτή εμμονή που τον διατήρησε στη ζωή προκειμένου να καταγράψει την φρίκη της σταλινικής περιόδου στη Ρωσία. Οι δύο τελευταίες φράσεις του βιβλίου μένουν στη μνήμη κάθε αναγνώστη: ¨Τα βιβλία είναι ό,τι καλύτερο έχουμε στη ζωή, είναι η αθανασία μας", και το πιο συνταρακτικό ακόμα: "Λυπάμαι που ποτέ δεν είχα τη δική μου βιβλιοθήκη".  Μπορεί να μην είχες την τύχη να έχεις δική σου βιβλιοθήκη Βαρλάμ Σαλάμοφ, αλλά το κορυφαίο σου έργο που κοσμεί τις δικές μας βιβλιοθήκες φωτίζει και δίνει νόημα στα υπόλοιπα βιβλία μας, κυρίως αποκρυπτογραφεί το νόημα της υπάρξεως και είναι διαβάζοντας αυτό το ένα και μοναδικό βιβλίο σου να κατανοείς τα υπόλοιπα. Τα βιβλία που δεν είχες, στο ένα και μοναδικό "Ιστορίες από την Κολυμά", περιέχονται όλα.




Κουραμπιέδες στο γραφείο της γενικής γραμματέως.

Ακούστηκε πως η διορισμένη γενική γραμματέας της δημόσιας υπηρεσίας που εδρεύει στην επαρχία δεν εγκρίνει την ποιότητα των κουραμπιέδων και των μελομακάρονων που το κράτος αγόρασε για τις δημόσιες σχέσεις της ενόψει των γιορτών. Αυτοί που θα της ευχηθούν σήμερα, τυπολατρικά και σαν πρόβατα στη γραμμή αναμονής, ας μην τα δοκιμάσουν και εκθέσουν το γούστο της.

Τρίτη 23 Δεκεμβρίου 2014

Ψωμί-Βιβλία

Μια σύντομη επίσκεψη στο βιβλιοπωλείο κατά τη διάρκεια της δίωρης απουσίας από το γραφείο. Αγορά δύο μικρών βιβλίων τα οποία αργότερα τοποθετήθηκαν, αφού πέταξα στα σκουπίδια τη σακούλα του βιβλιοπωλείου, σε μια σακούλα με ψωμί, πάνω το ψωμί, κάτω τα βιβλία για να μην φαίνονται κατά την επιστροφή στο γραφείο. Μάλλον ο ιδανικός χώρος για συσκευασία βιβλίων, μαζί με το ψωμί. Τροφή το ένα εξίσου με το άλλο, τι περισσότερο να ζητήσεις για να πεις ότι έβγαλες κι αυτή τη μέρα;