Ίντιθ Γουόρτον: Τα χρόνια της αθωότητας

Στο μυθιστόρημα αυτό της Ίντιθ Γουόρτον κυριαρχεί η απόλυτη λεπτομέρεια: η λεπτομέρεια στην περιγραφή των συναισθημάτων και κάθε είδους απόχρωσης των κινήσεων της καρδιάς των βασικών πρωταγωνιστών, η λεπτομέρεια στην περιγραφή των αντικειμένων, ρούχων, επίπλων, σκηνικών, που κι αυτά ακόμη συμμετέχουν στην διάπλαση του χαρακτήρα των χαρακτήρων και που τόσο όμορφα και παραστατικά απέδωσε η μεταφράστρια Έφη Φρυδά.

Στο βιβλίο κυριαρχούν οι υπαινιγμοί. Είναι η εποχή των αρχών της δεκαετίας του 1920, στη Νέα Υόρκη, όπου οι ανώτερες τάξεις διαπνέονταν από τα ιδανικά της αριστοκρατικής νοοτροπίας της Αμερικής, ένα κύκλος ανθρώπων οι οποίοι ζούσαν "σε μια ατμόσφαιρα φτιαγμένη από αμυδρούς υπαινιγμούς και ανέκφραστες ευαισθησίες". Ένα τρίγωνο ερωτικό αναπτύσσεται σ' αυτόν τον κόσμο, αυτό μεταξύ του Νιούλαντ Άρτσερ και της επίσημης μνηστής του Μέι Ουέλαντ και της ξαδέλφης της και σε κατάσταση διάστασης με τον σύζυγο της Κόμησσας Ολένσκα, η οποία είναι και η αληθινή πρωταγωνίστρια του βιβλίου. Αυτή εκφράζει, με τη στάση της απέναντι στη ζωή, κάτι διαφορετικό, ίσως επαναστατικό για την εποχή των υπαινιγμών και των παγιωμένων καθώς πρέπει αντιλήψεων: "η περίπτωση της Κόμησσας Ολένσκα είχε αναστατώσει πολλές παγιωμένες πεποιθήσεις, τις είχε επικίνδυνα μετατοπίσει επικίνδυνα μες το νου του". Το σκάνδαλο της Έλεν Ολένσκα ήταν πως διεκδίκησε την ελευθερία της από το σύζυγο της, διεκδίκησε τη δυνατότητα να μην υποκρίνεται μέσα σε έναν γάμο που όσα προνόμια κοινωνικά και οικονομικά κι αν της πρόσφερε δεν την εξέφραζε πια, κι αυτό ήταν κάτι που η βαθιά συντηρητική εποχή της δεν μπορούσε να το ανεκτεί γι' αυτό και εκφράζεται όταν αναφέρεται σ' αυτήν με την φράση "η καημένη Κόμησσα Ολένσκα". Ο ατομικισμός της Ολένσκα, η διεκδίκηση του εαυτού, είναι εξεγερτική πράξη για την εποχή: "Της μόδας! Όλοι δίνετε τόση σημασία σ' αυτό; Γιατί να μη δημιουργεί ο καθένας τη δική του μόδα; Αλλά απ' ό,τι φαίνεται εγώ έζησα πολύ ανεξάρτητη". Έτσι λοιπόν από τη μεριά η Γουόρτον απεικονίζει τη νοοτροπία των χρόνων της αθωότητας, όπου οι άνθρωποι της κλειστής αριστοκρατικής κοινωνίας απέκρυβαν τα συναισθήματα και τις βαθύτερες σκέψεις και επιθυμίες τους, έναν κόσμο που εκφράζει η μνηστή του Νιούλαντ, η Μέι , μια αθωότητα "που σφραγίζει το νου ενάντια στη φαντασία και την καρδιά ενάντια στην εμπειρία". Σ' αυτούς τους δύο διαφορετικούς κόσμους, και στο μεταίχμιο αυτών, θα κινηθεί η ζωή και η επιθυμία του Νιούλαντ. Αμφιταλαντευόμενος ανάμεσα στην τακτοποιημένη ζωή που προσφέρει ο γάμος με τη Μέι, και την σφοδρή επιθυμία του για ένα βλέμμα, ένα φιλί, μια σχέση με την Κόμησσα των λογισμών του η οποία εκφράζει την διαφορά του πάθους έναντι της άνευρης λογικής.

Το βιβλίο δεν είναι ένα προχειρογραμμένο ρομάντζο, ούτε ένα αρχαϊκό άρλεκιν. Η ένταση των συναισθημάτων που αποπνέει θεμελιώνεται στη δεξιοτεχνία της Γουόρτον να μην δίνει εύκολες λύσεις στις επιθυμίες των ηρώων της, ούτε να ικανοποιεί την προσμονή των αναγνωστών της, τότε και σήμερα, οι δύο κρυφοί εραστές να ζήσουν μαζί ολοκληρώνοντας με ένα happy end την περιδίνηση τους από αγκαλιά σε αγκαλιά. Ο Νιούλαντ, που φαίνεται να ανακαλύπτει την αληθινή του φύση κοντά την Κόμησσα Ολένσκα, της προτείνει την οριστική ρήξη με το παρόν, αλλά αυτή η πρότασή του δεν είναι πειστική καθώς έχει κατά νου μάλλον έναν ιδεατό κόσμο παρά την σκληρή πραγματικότητα που έχει βιώσει η Κόμησσα που αν και εκ φύσεως επαναστάτρια, τον προσγειώνει στην πραγματικότητα: "δηλαδή, αυτό που σκέφτεσαι είναι να ζήσω μαζί σου ως ερωμένη σου....αφού δεν μπορώ να είμαι η σύζυγος σου;" Η Κόμησσα Ολένσκα που ήξερε ν' αγαπά αληθινά θα προσδιορίσει το "εμείς" της σχέσης της με τον Νιούλαντ στη γη και όχι στα σύννεφα, διατηρώντας στη μνήμη της την αγάπη της για κείνον με ένα διαφορετικό σχέδιο απ' αυτό που σκεφτόταν ο Νιούλαντ: "είμαστε κοντά ο ένας στον άλλο μόνο αν μείνουμε μακριά". Στο μεταίχμιο των δύο ζωών που είχε να επιλέξει ο Νιούλαντ, η Κόμησσα θα προτείνει και θα επιλέξει για κείνον τη μόνη αληθινή οδό που διατηρούσε την σκέψη της αγάπης ζωντανή. Ήταν ακόμη νωρίς να επιλεγεί, εκείνη την εποχή, σ' αυτήν την κοινωνία, κάτι διαφορετικό γιατί είχε φροντίσει αυτή η κοινωνία ν' αφαιρέσει το αίμα, όπως τόσο παραστατικά λέει ο Γουόρτον, από τη ζωή. Κι έτσι με τον χωρισμό σώθηκε η αγάπη αλλά διατηρήθηκε η τάξη. Είναι , όμως, αυτό κάτι αρνητικό; Αν η οπτική του αναγνώστη, της εποχής εκείνης που έγραφε ο Γουόρτον και του σύγχρονου, ορίζεται από την ταύτιση συναισθημάτων και πραγματικότητας τότε αναμφισβήτητα η κατάληξη είναι δυστυχής. Αν όμως κυριαρχεί η ασφάλεια της ηθικής διάστασης, τότε ο γάμος του Νιούλαντ και της Μέι έχει κι αυτός να πει πράγματα στον σύγχρονο αναγνώστη διότι την κρίσιμη στιγμή με τη στάση της η Μέι, αξιοπρεπής και συγκαταβατική, διασώζει την αιώνια προοπτική του Νιούλαντ. Δεν γνωρίζουμε αν είχε αυτό κατά νου η Γουόρτον, αλλά η αμφισημία ενός έργου τέχνης χαρακτηρίζει μονάχα τα μεγάλα έργα τέχνης.