Φλάννερυ Ο' Κόννορ: Ημερολόγιο Προσευχής

Εκδόσεις Αντίποδες-Μετάφραση Γ. Παλαβός

Η Φλάννερυ Ο' Κόννορ ήταν πιστή Ρωμαιοκαθολική που ζούσε στον προτεσταντικό Νότο των Ηνωμένων Πολιτειών, και αυτό το στοιχείο από μόνο του δημιουργεί περιέργεια και μεγάλο ενδιαφέρον γι' αυτή την εντελώς ιδιαίτερη λογοτεχνική γραφή. 

Το "Ημερολόγιο Προσευχής" κανονικά δεν θα έπρεπε να εκδοθεί. Ήταν οι προσωπικές στιγμές της Ο' Κόννορ, το γράψιμο ως μια μορφή προσευχής που έλεγε ο "δικός της Κάφκα", αλλά και μια πραγματική προσευχή καθ' αυτή την οποία απευθύνει στον χριστιανικό Θεό. Η παραβίαση της ιδιωτικότητας, ωστόσο, επιτρέπει να ρίξουμε μια ματιά στην αίσθηση περί δημιουργίας που είχε αναπτύξει η Ο' Κόννορ, αν και από τα λόγια αυτά μπορεί να συναχθεί μια θεολογία η οποία ριζώνει στην εκκλησιαστική παράδοση, όχι μονάχα αυτή στην οποία ανήκει η συγγραφέας.

Η προσευχή της Ο' Κόννορ είναι μια ασκητική προσέγγιση του κόσμου: "Κύριε, Σε παρακαλώ, χάρισε μου τη διαύγεια. Σε παρακαλώ, καθάρισε το μυαλό μου". Στην ορθόδοξη Θεία Λειτουργία λέγεται μεταξύ άλλων το παρακάτω απόσπασμα ευχής: 

"Και τους της διανοίας ημών διάνοιξον οφθαλμούς". Η όλη προσπάθεια της αμερικανίδος συγγραφέως μπορεί να ενταχθεί στο πλαίσιο μιας νηπτικής προσπάθειας. 

"Δεν θέλω να πιστεύω στην Κόλαση αλλά στον Παράδεισο". Όσοι έχουν διαβάσει τον Αββά Ισαάκ τον Σύρο, αλλά και άλλους Πατέρες θα ενθυμούνται τους τρόπους γνώσης του Θεού. Η Ο' Κόννορ αναζητά την τέλεια γνώση Αυτού, να τον αγαπά ενθυμούμενη όχι την καταδίκη της κόλασης, όχι να εκτελεί τις εντολές Του από τον φόβο της κολάσεως, αλλά να αγαπά τον Θεό ως χορηγό του Είναι. Η Ο' Κόννορ είναι φύση δοξολογική. Λέει κάπου αλλού: "Δεν θέλω το ημερολόγιο να είναι άσκηση στη μεταφυσική αλλά ένας ύμνος στον Θεό". Τί μέσα διαθέτει γι' αυτό; Μόνο το γράψιμο, στο μοναχικό της δωμάτιο στοχάζεται δια του νου, αλλά προσπαθεί να ενώσει τη καρδιά με το νου. 

Όπου κι αν κοιτάξουμε στο μικρό προσευχητάρι που συγγράφει η Φλάννερυ Ο' Κόννορ θα δούμε απόηχο προσευχών και εκκλήσεων τις οποίες θα συνυπέγραφαν άγιοι και ασκητές της Εκκλησίας. Κάποιες στιγμές μας συγκινεί ιδιαίτερα, όταν αναφέρεται με τρυφερά λόγια στον Κάφκα, ένα αδελφό πνεύμα: "Σε παρακαλώ Κύριε, δώσε μου την απαραίτητη Χάρη, και Σε παρακαλώ, ας μην είναι τόσο δύσκολο να τη λάβω, όσο ήταν για τον Κάφκα". Το Πνεύμα όπου θέλει πνει.

"Σε παρακαλώ, βοήθησε με να καταλάβω έμπρακτα, πόσο ποταπά φέρομαι". Ο 50ος Ψαλμός της μετανοίας, "ότι την ανομίαν μου εγώ γινώσκω, και η αμαρτία μου ενώπιόν μου εστί διαπαντός", βρίσκεται ανά πάσα στιγμή στη σκέψη της Ο' Κόννορ. 

Γράφοντας το παρακάτω κείμενο, εύκολα μας έρχεται στο νου η παραβολή των ταλάντων: η Ο' Κόννορ παρακαλεί τον Θεό να γίνει σπουδαία συγγραφέας- μια προσευχή που τελικά εισακούστηκε. Με δόση ταπεινοφροσύνης προσπαθεί να απεκδυθεί κάθε δική της συμβολή σ' αυτό, αφήνοντας τον Θεό ελεύθερο να δράσει. Πώς; Θυμίζοντας μας το ρηθέν από τους Πατέρες, "το γαρ απρόσληπτον και αθεράπευτον". Να αφιερώσει την συγγραφική της δεινότητα στον Κύριο, αναγνωρίζοντας πως Αυτός είναι η αιτία του ταλάντου της: "Αν ποτέ καταφέρω να γίνω σπουδαία συγγραφέας, αυτό δεν θα συμβεί γιατί θα είμαι όντως σπουδαία, αλλά γιατί ο Θεός με ελέησε να υπογράψω ορισμένα απ' όσα γενναιόδωρα έγραψε για λογαριασμό μου".

Κάποιος αδαής θα πιστέψει, ίσως, πως εδώ έχουμε να κάνουμε με περίπτωση θρησκοληψίας. Στην εκκλησιαστική γλώσσα όμως το λέμε "ευχαριστία". Αυτό που λαμβάνει, αυτό και προσφέρει ξανά πίσω στον Θεό ως ευχαριστία, την τέχνη της.

Διαβάζοντας το "Ημερολόγιο Προσευχής" η σπουδαία Μέριλυν Ρόμπινσον μας προσφέρει μια σημαντική επισήμανση: "Η θρησκευτικής της ειλικρίνεια είναι πέρα από κάθε αμφιβολία, αλλά οι μορφές έκφρασής της εγείρουν πολλά ερωτήματα. Αυτό δεν αποτελεί κριτική. Είναι το αξιοσέβαστο έργο κάθε συγγραφέα ο οποίος ασχολείται με μεγάλα θέματα να προκαλεί. Και είναι η προσπάθεια για το καλό γράψιμο που αφήνει την μυθοπλασία να ανακαλύψει τον εαυτό της, οσοδήποτε και αν ξαφνιάζει, όπως άλλωστε το κάνει, τις προθέσεις του συγγραφέα". (άρθρο στους New York Times, 2013). Καταλήγει δε η Ρόμπινσον, πως το Ημερολόγιο αυτό φέρνει τον αναγνώστη ένα βήμα εγγύτερα προς ένα ευαίσθητο και αξιοσημείωτα φρέσκο πνεύμα.

Αν οι παλαιοί είχαν τις "Εξομολογήσεις" του Ιερού Αυγουστίνου για να εμπνέονται, οι σύγχρονοι ας ενσκήψουν στα όσα γράφει η Φλάννερυ Ο' Κόννορ με κάθε ειλικρίνεια ως θυμίαμα προσευχής.