Ηλίας Βενέζης: Ώρα Πολέμου

Έκδοση Εστίας, 1969

Οκτώ διηγήματα και μια μεγαλύτερη ενότητα αφηγημάτων υπό τον γενικό τίτλο "Το βιβλίο της Άννας" συνθέτουν τούτη τη σπαρακτική συλλογή αντιπολεμικών ιστοριών του Ηλία Βενέζη.

Η  απελπισία του ελληνικού λαού, όπως αυτή ορίζεται από τη δυστυχία που φέρνει ο άδικος πόλεμος του '40 αλλά και κάποιες στιγμές όπου αχνοφέγγει το μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής είναι το βασικό μοτίβο των διηγημάτων αυτών που μέσα στη μαυρίλα τους κομίζουν  κάποτε ένα αισιόδοξο μήνυμα, ιδιαίτερα από τις πράξεις κάποιων ταπεινών ανθρώπων. 

Ηλίας Βενέζης

Στο πρώτο φερ΄ειπείν της συλλογής με τίτλο "Άνθρωποι στο Σαρωνικό", είναι συγκινητική η στιγμή της απόθεσης ενός σταυρού στο μνήμα του μισητού Ιταλού στρατιώτη από τον γέροντα- είχε προηγηθεί μια συγκλονιστική στιγμή, η περιγραφή του θανάτου της κόρης του μπαρμπά Φίλιππα, όταν το μουλάρι που ίππευε άρχιζε μανιασμένο να τρέχει λόγω της προθέσεως των Ιταλών να προξενήσουν το παιδί κακό. Για τον Βενέζη εχθρός όμως είναι μόνο ο πόλεμος και όχι οι άνθρωποι, γι' αυτό και την ίστατη στιγμή διασώζεται κάποιο στοιχείο ανθρωπισμού και το μίσος δεν έχει τον τελευταίο λόγο.

Είναι όμως και πατριωτικά τα κείμενα αυτά με την έννοια ότι αναγνωρίζεται το δίκιο του αμυνόμενου λαού ο οποίος αγωνίζεται για την ιστορία του: "Όμως δεν ξέρανε καλά τους σκλάβους τους, γιατί δεν ξέρανε από πόσο παλιά χρόνια ζη μέσα τους το πάθος για την ξερή τους γη, για τα γυμνά νησιά τους, για τη δόξα των πατεράδων και των παππούδων τους". (από το διήγημα "Χρονικό του 1942").

Θα μπορούσε να πει κανείς πως είναι ανεπίκαιρα διηγήματα, ίσως και με ξεπερασμένη θεματολογία, αλλά δεν παύουν να δημιουργούν αισθήματα εσωτερικής ανάτασης για κάποιους ηρωισμούς, ακόμα και στο ηθικό πεδίο, που συνέβησαν όταν όλα έδειχναν πως  η ισχύς της ιστορικής συγκυρίας είχε να πει την τελευταία λέξη.