Mary Elizabeth Braddon: Το μυστικό της Λαίδης Ώντλεϋ

Εκδόσεις Wordsworth (2007)

Η Mary Elizabeth Braddon ανήκει ως συγγραφέας στη μεγάλη εκείνη περίοδο της παγκόσμιας λογοτεχνίας που δημιούργησε υπερβολικά πολλά αριστουργήματα- ανήκει στην εποχή της βικτωριανής Αγγλίας όπου οι συνθήκες μιας κοινωνίας εν τω γίγνεσθαι παρήγαγε σπουδαία λογοτεχνικά κείμενα. 

Είναι το πρώτο κείμενο της συγκεκριμένης συγγραφέως που διάβασα και θα της έδινα άνετα και δεύτερη και τρίτη ευκαιρία αν ήξερα πως δεν υπήρχαν τα άλλα μεγάλα "τέρατα" της εποχής αυτής των οποίων, ακόμα, δεν έχω διαβάσει το σύνολο του έργου τους. Πάντως, το "Μυστικό της Λαίδης 'Ωντλεϋ" θεωρείται το magnum opus της Braddon, και ας καλύψουμε τα κενά μας όσον αφορά αυτή την συγγραφέα απ' αυτό το βιβλίο.

Το 1860 ο ανυπέρβλητος Ουίλκι Κόλλινς δημοσιεύει τη "Γυναίκα με τα Άσπρα" και το έργο της Braddon εκδίδεται δύο χρόνια μετά. Καθόλου συμπτωματική δεν είναι αυτή η χρονική σειρά καθώς και μέσα στο μυθιστόρημα εμμέσως αλλά σαφώς η Braddon αναγνωρίζει την οφειλή της στον Αλέξανδρο Δουμά (προφανώς έχει υπόψη της τον "Κόμη Μοντεχρήστο") και τον Ουίλκι Κόλλινς. Ανήκει λοιπόν το είδος που διακονεί σ' αυτό που οι Άγγλοι κριτικοί αποκαλούν "Sensation Fiction" το οποίο ως χαρακτηριστικά έχει την ακραία χρησιμοποίηση ρεαλιστικών αλλά και ρομαντικών στοιχείων, ενώ είναι σαφείς και οι επιρροές από το γοτθικό είδος μυθιστορήματος. Το είδος αυτό ήκμασε κυρίως στη Βικτωριανή Περίοδο όπου το αναγνωστικό κοινό έλκονταν από συνταρακτικά γεγονότα όπως σκανδαλώδεις μοιχείες, ειδεχθή εγκλήματα, νοσηρές ηθικές καταστάσεις. 

Το μυθιστόρημα της Braddon είναι κατάφορτο απ' αυτά τα τυπικά γνωρίσματα του Sensation Fiction καθώς και από τη λεπτομερή περιγραφή των ψυχικών καταστάσεων των χαρακτήρων της καθώς και του εξωτερικού κόσμου, της φύσης, η οποία ζωγραφίζεται με ανάλογα της ψυχικής διάθεσης των ηρώων της χρώματα. Ο σημερινός βιαστικός αναγνώστης οφείλει να οπλιστεί με αρκετή υπομονή για να διαβάσει και ν' απολαύσει ένα μυθιστόρημα αυτής της εποχής καθώς δεν προσφέρεται για εκπλήξεις ή επιφανειακά τρικ, αλλά για μια αργή μεν αλλά λογοτεχνικά άρτια αποτίμηση της ηθικής συμπεριφοράς των προσώπων όπου αναγνωρίζεται η πρωτοκαθεδρία του αγαθού έναντι του κακού.

M.E.Braddon

Το μυστικό της Λαίδης Ώντλεϋ αποκαλύπτεται αρκετά βαθιά μέσα στο κείμενο, ο αναγνώστης όμως το έχει ήδη υποψιαστεί από τις πρώτες περιγραφές. Μια όμορφη, αλλά τίποτα περισσότερο απ' αυτό γυναίκα, που ως επιδίωξη έχει μια άνετη ζωή μέσα στα λούσα, ανακαλύπτει στο πρόσωπο του Σερ Μάικλ Ώντλεϋ τον άνδρα εκείνο που θα της προσφέρει την άνετη αυτή ζωή της χλιδής και της καλοπέρασης. Για να επιτύχει όμως τον σκοπό της πρέπει να κρύψει το παρελθόν της, έναν άλλο σύζυγο και ένα παιδί. H Braddon σκιαγραφεί μια από τις πλέον επιτυχημένες "κακές" ηρωίδες της λογοτεχνίας, και είναι αρκετά ενδιαφέρουσα η διαπίστωση που κάνει μια γυναίκα συγγραφέας να κατηγορεί το γυναικείο φύλο για τη μοχθηρότητα του, μέσα από τα λόγια του βασικού άρρενος πρωταγωνιστή, του Ρόμπερτ Ώντλεϋ, ανιψιού του δεύτερου συζύγου της, ο οποίος στο πρόσωπο της θυμάται "όλα τα αποκρουστικά πράγματα που πραγματοποιήθηκαν από γυναίκες, από την ημέρα εκείνη που η Εύα δημιουργήθηκε για να γίνει η σύντροφος του Αδάμ και η συνοδοιπόρος του στον Κήπο της Εδέμ".  Βέβαια αυτή η μοχθηρότητα εξισορροπείται τελικά από την σχέση του με την Κλάρα Ταλμπόϊς, την αδελφή του αγαπημένου του φίλου Τζωρτζ και πρώτου συζύγου της Λαίδης Ώντλεϋ, αλλά μέχρι να φθάσουμε στην αγαθή τους ένωση διαπνεόμαστε και μεις από αγανάκτηση για την κακουργία της Λαίδης Ώντλεϋ.

Δεν υπάρχουν όμως ελαφρυντικά για τη δράση της, δεν ενσταλάζει έστω λίγο οίκτο γι' αυτή στις καρδιές μας η Braddon; Προφανώς την εποχή εκείνη δύο μόνο θα μπορούσαν να είναι οι επιλογές που είχε μια τέτοια μορφή ενώπιον της: είτε την κρεμάλα είτε το κλείσιμο σ' ένα τρελάδικο. Η Braddon επιλέγει την δεύτερη λύση, αν και η προσφυγή στην κληρονομική προδιάθεση για "τρέλα" την οποία επικαλείται η Λαίδη Ώντλεϋ δεν γίνεται αποδεκτή ούτε από τον ειδικό ιατρό που την εξετάζει, ωστόσο ο εγκλεισμός της στο ίδρυμα γίνεται γιατί έπρεπε να αποδοθεί δικαιοσύνη κάποιου είδους εφόσον, τελικά, το πραχθέν έγκλημα της ίσως δεν επέφερε την θανατική καταδίκη αν κρινόταν από κάποιο δικαστήριο. Αυτή όμως είναι η μυθιστορηματική λύση που επέλεξε η Braddon για να δικαιώσει, στο τέλος, το αγαθό κριτήριο και να καταδικάσει την ηρωίδα της στον αργό θάνατο της συνείδησης μέσα στο ψυχιατρικό ίδρυμα.

Η σκηνή όπου η Λαίδη Ώντλεϋ σπρώχνει τον Τζωρτζ στο πηγάδι

Το τέλος είναι αυτό που κάποιος θα χαρακτήριζε ως happy end, με την έννοια ότι αποκαθίσταται η ηθική τάξη του κόσμου- ένα τέτοιο κριτήριο είναι ικανό να με πείσει να διαβάσω ένα πολυσέλιδο μυθιστόρημα μιας άλλης εποχής από τη δικιά μας όπου δυστυχώς έχουν ξεθωριάσει αυτές οι αρχές. Από τα άξια λόγου, επίσης, στοιχεία αναφοράς για το βιβλίο είναι η αδελφική σχέση φιλίας που διέπει τον Τζωρτζ Τάλμποϊς και τον Ρόμπερτ Ώντλεϊ, που στην ουσία αποτελεί το κίνητρο του δεύτερου για να ξεσκεπάσει το μυστήριο της εξαφάνισης του πρώτου. Οι μορφές που ζωγραφίζει η Braddon, τόσο οι αγαθές όσο και οι κακές, μένουν έντονα στη μνήμη μας και μετά το πέρας της ανάγνωσης του βιβλίου και αυτό συνιστά μια συγγραφέα άξια αναφοράς.

Άξιο βιβλικής υποσημείωσης είναι και το τέλος της διήγησης: "Ελπίζω πως ουδείς θα εναντιωθεί στην εξιστόρησή μου διότι στο τέλος της μένουν όλοι οι καλοί άνθρωποι  ευτυχισμένοι και εν ειρήνη".

Καταστατική θέση για κάθε έργο τέχνης.