Νίκος Μπακόλας: Η Μεγάλη Πλατεία

Εκδόσεις Κέδρος, 2014

Η Μεγάλη Πλατεία του Νίκου Μπακόλα βραβεύτηκε το 1988 με το πρώτο κρατικό βραβείο μυθιστορήματος και αισίως έχει φθάσει στην 10η έκδοση. 

Η δομή και το περιεχόμενο ξαφνιάζουν, δεν πρόκειται για ένα τυπικό ελληνικό μυθιστόρημα. Ο Μπακόλας έχει επηρεαστεί από τον Φώκνερ, και αυτό φαίνεται από τον τρόπο που εξιστορεί, κυρίαρχο στοιχείο είναι η διάσπαση του χρόνου, η κατάτμηση της αφήγησης σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους της ελληνικής ιστορίας με χαρακτήρες που εναλλάσσονται πάντα στην πόλη της Θεσσαλονίκης, κάπου διασταυρώνονται, αλλά ο καθένας με τα δικά του στοιχεία, αναμετρώνται στον μικρόκοσμο τους και στο ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο που ορίζεται από τις μεγάλες στιγμές του Μεσοπολέμου, της Κατοχής, του Εμφυλίου.

Πρωτοποριακό στη σύλληψη του, αλλά η χαλαρότητα της δομής του και ιδίως η απουσία μιας συνεκτικής αφήγησης, δηλαδή μια ιστορία που να έχει αρχή, μέση και τέλος θα ξενίσει αρκετούς και ίσως κουράσει καθώς ακόμα και οι διάλογοι ακολουθούν μια συνειρμική ροή μέσα σε άλλες παρατηρήσεις και σκέψεις που αναπτύσσουν οι χαρακτήρες του βιβλίου. 

Παρά τον υπνωτικό, κάποιες φορές, χαρακτήρα του λόγου που ακολουθεί ο Μπακόλας, εξακολουθώ να εκφράζω αντιρρήσεις όσον αφορά την νεωτερική γραφή που πιστεύω δεν θ' αντέξει στο χρόνο και την κριτική της αξίας του κλασικού. Ο Μπακόλας δεν είναι και θα γίνει ποτέ κλασικός.  Πως μπορώ να το αποδείξω αυτό; Βλέποντας πως δεν κράτησα ούτε μια σημείωση, πως δεν έκανα ούτε μια υπογράμμιση πάνω στο βιβλίο όταν το ολοκλήρωσα. Διότι την "Μεγάλη Πλατεία" μονάχα ως μια πειραματική γραφή μπορείς να τη δεις, όχι ως μια ιστορία που σου αφήνει δυνατότητα να την ξανα-αφηγηθείς. Αυτή η έλλειψη, η μη δυνατότητα που σου δένει τα χέρια, ή μάλλον τη γλώσσα και τη σκέψη να επαναλάβεις το κείμενο σ' έναν άλλον ακροατή, εν δυνάμει αναγνώστη του βιβλίου, δεν εξυψώνει το βιβλίο στην περιωπή του κλασικού αναγνώσματος. 

Όταν με αποθαρρύνει η δομή, νιώθω πως το περιεχόμενο μου διαφεύγει επίσης. Παρ' όλ' αυτά, αυτό που αποκομίζει κανείς είναι μια αίσθηση μάλλον, της συντριπτικής δύναμης των ιστορικών γεγονότων που σημάδεψαν την πορεία της Θεσσαλονίκης, και όλης της Ελλάδας στον 20ο αιώνα, στη ζωή των ηρώων του βιβλίου. Η αποσπασματικά ποιητική γραφή του Μπακόλα, τούτη την αίσθηση μπορεί να την μεταδώσει, και καθώς γυρνάς τις σελίδες φθάνοντας ως το τέλος έχεις βιώσει την ακαταγώνιστη ισχύ της Ιστορίας καθώς συντρίβει τους πρωταγωνιστές.