Εκδοτικό φάουλ

Οι εκδόσεις "Μεταίχμιο" επανακυκλοφόρησαν τη μετάφραση του Θ. Παρασκευόπουλου (είχε εκδοθεί για πρώτη φορά από τον "Εξάντα") του εμβληματικού έργου του Τόμας Μαν "Το Μαγικό Βουνό". Κάποιες φορές κρίνεται απαραίτητο να εκδοθούν καινούργιες μεταφράσεις έργων οι οποίες είτε είχαν προβλήματα στο παρελθόν, είτε ο χρόνος έχει αφήσει πια τα σημάδια του σ' αυτές. 

Όμως πουθενά στην έκδοση αυτή του "Μαγικού Βουνού" δεν αναγράφεται, έστω ως βιβλιογραφική ενημέρωση ή σημείωση, πως προϋπήρξε η θρυλική μετάφραση του Άρη Δικταίου, απ' την οποία, αλλά και από το σύνολο του μεταφραστικού του έργου, μορφώθηκε μια ολόκληρη γενιά. Να αναφερθεί έστω ως υποσημείωση στα χρόνια της αναγνωστικής μας αθωότητας και νεότητας.

Ευχαριστία στο Θεό από το Θωμά Ακινάτη

"Ο Ακινάτης ήταν ένας εύσωμος άνθρωπος, αδέξιος και βραδυκίνητος, χαρακτηριστικά τα οποία του προσέδωσαν το παρατσούκλι "ανοήμων βους". 

Απαρνήθηκε όλες τις θέσεις εξουσίας και γοήτρου, είτε αυτές ενός αυλικού είτε ενός ηγουμένου. 

Ήταν, πάνω απ' όλα, ένας εραστής των βιβλίων και της ανάγνωσης. 

Όταν ερωτήθηκε για ποια αιτία ευχαριστούσε περισσότερο το Θεό, αποκρίθηκε: "Επειδή μου επιδαψίλευσε το χάρισμα της κατανόησης κάθε σελίδας που έχω διαβάσει".

Από το " Curiosity" του Alberto Manguel.

Kiss me, deadly του Μίκυ Σπιλλαίην

Χρειάστηκε να περάσουν πάνω από 30 χρόνια, ίσως και περισσότερα, για να ξαναδιαβάσω Μίκυ Σπιλλαίην χάρη στο απίθανο στοκ ενός παλαιοβιβλιοπώλη. Μεταφρασμένο ως "Στόχος: Μάικ Χάμμερ", το γνωστό Kiss me, deadly, από τις εκδόσεις Βίπερ σε μετάφραση, που δείχνει εμφανώς τα χρόνια της, από την Τασσώ Καββαδία (έτος κυκλοφορίας 1981), προσφέρει κατ' αρχάς μιας νοσταλγική κατάδυση στο αρχείο των αναμνήσεων μας. 

Mickey Spillaine

Ο Σπιλλαίην δεν είχε ποτέ τις λογοτεχνικές αρετές των άλλων συγγραφέων του hard boiled μυθιστορήματος, αλλά αυτό που έχει το προσφέρει άφθονα: ο Μάικ Χάμμερ, ο ιδιωτικός ντετέκτιβ ήρωας του, σκοτώνει με όλους τους δυνατούς τρόπους, εύκολα, αβίαστα, και κυρίως με τις γροθιές του, ενώ όσο και να τον θέλγουν οι όμορφες γυναίκες δεν διστάζει να τις κάψει ζωντανές αν ανήκουν στον κύκλο των "κακών". 

Το πόστερ της ταινίας που γυρίστηκε το 1955

Η δράση όπως συμβαίνει σε όλα τα έργα του Σπιλλαίην είναι καταγαιστική. Στο επίκεντρο των ερευνών του Μάικ Χάμμερ είναι ο θάνατος της Μπέργκα Τορν που συνδέεται με την Μαφία και κάποια αμύθητη περιουσία που έχει βάλει στο μάτι. Οι κακοί και οι καλοί ξεχωρίζουν αμέσως, με τον Μάικ Χάμμερ να μην μπορεί να αντισταθεί στα προκλητικά λάγνα βλέμματα των γυναικών που τον περιτριγυρίζουν και στον θάνατο που ξερνάνε οι γροθιές του. Περισσότερο τον ενδιαφέρει όμως η απόδοση δικαιοσύνης, με τον δικό του τρόπο βέβαια, και γι' αυτό ακόμα και οι κακές "κούκλες" έχουν την κατάληξη που τους αξίζει. Χωρίς λογοτεχνικές αρετές,φυσικά, το βιβλιαράκι αυτό προσφέρει ευχάριστο διάλειμμα και μια εσωτερική εκτόνωση- είναι χρήσιμο να γνωρίζεις πως υπάρχει ένας χάρτινος ήρωας που να μην φοβάται ακόμα και το αυτονόητο, όταν "η τρύπα στην άκρη του αυτόματου σημάδευε πάντα το στομάχι μου".

C. Woolrich: Φάντομ Λέϊντυ

Εκδ. Μέδουσα, μτφρ Γ. Χαραλαμπίδης, χ.χ

Δεν γνώριζα τον Cornell Woolrich και οφείλω να αυτομαστιγωθώ. Κι όμως, συγκαταλέγεται ανάμεσα στους καλύτερους του νουάρ μυθιστορήματος, αλλά και σαν προσωπικότητα μοιάζει νάχει υλικό για ένα νέο μυθιστόρημα γύρω από τη ζωή του. Στο βιογραφικό που παρατίθεται στο τέλος του βιβλίου διαβάζουμε γι' αυτόν: 

"Ήταν κοκκινομάλης, με λεπτό άσπρο δέρμα, κόκκινα φρύδια και γαλανά μάτια. Φαινόταν άρρωστος. Έμοιαζε με πτώμα. Τα ρούχα έπλεαν πάνω του. Έδειχνε αδύναμος, το δέρμα του προσώπου του ήταν γκρίζο και είχε μονίμως μια πικρόχολη έκφραση. Το χιούμορ του ήταν μακάβριο. Η φωνή του ένρινη. Θάλεγες ότι έκλαιγε. Μπορεί και να ήταν φυματικός. Έδινε την εντύπωση ότι ένας δυνατός αέρας θα τον σώριαζε χάμω".

Αυτή η περιγραφή του συγγραφέα θα μπορούσε να σταθεί και ως χαρακτήρας στο βιβλίο του Phantom Lady που δημοσιεύτηκε το 1942. Ένα διήγημα με έξοχη ανατροπή στο τέλος, διάχυτη αγωνία και φόβο σε όλη την αφήγηση, ένα ζοφερό κλίμα όπου ο βασικός ήρωας Σκοτ Χέντερσον πρόκειται να εκτελεστεί για το φόνο της γυναίκας του, τον οποίο όμως δεν διέπραξε ο ίδιος. Η καφκική πραγματικότητα στην οποία βρίσκεται εγκλωβισμένος μπορεί ν' ανατραπεί μονάχα αν βρεθεί μια γυναίκα που χρησιμεύει ως το βασικό απαλλακτικό του άλλοθι, μια τυχαία γυναίκα που συνόδεψε σε μια μοιραία έξοδο μαζί της το βράδυ που δολοφονήθηκε η γυναίκα του. 

Cornell Woolrich

Η ιστορία είναι γεμάτη από κατεστραμμένους χαρακτήρες και από μια πρόζα κοφτή, υπαινικτική, που δημιουργεί έντονα συναισθήματα φόβου και υποψιών. Ακόμα και όταν η δράση είναι σε ανοιχτούς δρόμους και πλατείες, πάλι ο συγγραφέας καταφέρνει να αποτύπωσει το έντονο αίσθημα ανησυχίας στον αναγνώστη: "Δύο άνθρωποι σταμάτησαν με δυσπιστία. Οι δύο έγιναν τέσσερις, οι τέσσερις οχτώ. Αυτός και η κοπέλα είχαν συμπεριληφθεί στον άδειο πυρήνα του πλήθους που σ' ελάχιστο χρόνο τους είχε κυκλώσει και πολλαπλασιαζόταν, προσθέτοντας κάθε φορά ένα νέο κύκλο στον εξωτερικό". 

Ένα βιβλίο με ηθικό δίδαγμα, να μην βγαίνουμε με άγνωστες γυναίκες αν δεν θυμόμαστε το πρόσωπό τους, σύμφωνα με τον αστυνόμο Μπέρτζες. Σύμφωνα με μας, να διαβάζουμε βιβλία που θα τα θυμόμαστε πάντα, και το Φάντομ Λέιντυ είναι ένα απ' αυτά, έναν πολύ δυνατό νουάρ που μάλιστα είχε γυριστεί και ταινία από το Χόλλυγουντ το 1944 με πρωταγωνιστές τους Franchot Tone και Ella Raines.

Μ. Περάνθη: Σουλιώτες

Το 1957 δημοσιεύτηκαν οι "Σουλιώτες" του Μιχ. Περάνθη, ένα βιβλίο αφιερωμένο από τον συγγραφέα στην Κύπρο και στον αγώνα της, δικαιολογημένα για την εποχή εκείνη. Αναρωτιέμαι αν εξακολουθεί ο Περάνθης να διαβάζεται και σήμερα, τα βιβλία του πάντως εξακολουθούν να επανεκδίδονται, και ειδικά οι Σουλιώτες, αυτή η καταπληκτική απόδοση μιας ηρωικής ιστορικής εποχής όπου κυριαρχούσε η αγάπη για την πίστη και η φιλοπατρία. 

Ο Περάνθης χρησιμοποιεί ιστορικό υλικό από την τότε βιβλιογραφία για ν' αποδώσει με μεγάλη πειστικότητα τον αγώνα τον Σουλιωτών κατά των Τούρκων, δίχως ωστόσο να παραγνωρίζει και τις εσωτερικές έριδες ανάμεσα στις φάρες που διοικούσαν την περιοχή του Σουλίου. Η γλώσσα του κειμένου σε μεταφέρει σ' εκείνη την εποχή, γι' αυτό και νεώτεροι αναγνώστες που δεν είναι συνηθισμένοι σε διαφορετική από τη σημερινή διάλεκτο της ελληνικής ίσως κουραστούν από την ανάγνωση του βιβλίου που δεν είναι και μικρό. Το γλωσσάρι στο τέλος της παλιάς έκδοσης που διάβασα σίγουρα βοηθά για κάποιες εξεζητημένες εκφράσεις. 

Μ. Περάνθης

Οι Σουλιώτες σύμφωνα με την παράδοση, αλλά και την μυθιστορηματική απεικόνιση από τον Περάνθη ήταν ένας λαός που ήξερε να πολεμά, γι' αυτό και ο Αλή Πασάς δεν είχε εύκολο έργο ως την τελική επικράτηση η οποία υπήρξε τελικά μια "πύρρειος νίκη" που επετεύχθη και από την έλλειψη εσωτερικής ενότητας των Σουλιωτών σε κάποιες κρίσιμες στιγμές. Ο Περάνθης εκτός από την ηρωική αντίσταση των Σουλιωτών, διανθίζει το έργο του και με αισθηματικές ιστορίες ανάμεσα στους πρωταγωνιστές βασιζόμενος στα ήθη εκείνης της εποχής- η διαπόμπευση μιας γυναίκας υπήρξε όντως χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτών των ορεσείβιων κοινωνιών, και όπως αναφέρει στο επίμετρο του ο Περάνθης "το πόμπεμα των γυναικών που αμάρταιναν ίσχυεν ως ποινή και σε πολλά χωριά. Είναι έθιμο διατηρημένο από την ελληνικήν αρχαιότητα".  

Οι Σουλιώτες, σύμφωνα με τον Περάνθη, είχαν χριστιανική συνείδηση, η πίστη τους ήταν αυτή που προσδιόριζε την αντίθεση τους με τους τουρκαλβανούς, η πίστη στην ιερά ιστορία που έρχεται από πολύ μακριά, συνέχει το γένος εκείνο που θεωρεί εαυτόν απόγονο των αρχαίων Ελλήνων και των Βυζαντινών. Η αίσθηση της ιστορικής ενότητας είναι αυτή που διαπαιδαγωγεί τα παιδιά των Σουλιωτών, σύμφωνα με τη διδασκαλία του καλόγερου Σαμουήλ: "Ο Κωνσταντίνος μας μαρμαρώθηκε μαζί με το άλογό του και την κορώνα του και το δικέφαλο αετό, αυτόν όπου'χομε στο μπαϊράκι μας, και τρέχει τις νύχτες και περπατεί στα πέρατα της ρωμηοσύνης, όσο να ιδούμε πάλι το σταυρό στον τρούλο της αγιά-Σοφιάς...Τώρα τα χρόνια πέρασαν κι οι καιροί ήρθαν. Κι εκεί που' ναι μόνο το Σούλι ελεύτερο, θα λευτερωθεί και η Ήπειρο, ύστερα παρακάτω κι η Ρούμελη και παρακάτω ο Μοριάς κι όλο το γένος....". Δίχως αυτήν την πίστη, πολλά πράγματα δεν μπορούν να εξηγηθούν μονάχα με το συσχετισμό δυνάμεων ή την εκμετάλλευση των αδυναμιών του αντιπάλου, χρειάζεται και η συνεκτική ιδέα που θα "δέσει" τον ποθούμενο σκοπό. Ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα σε μια αντιηρωική εποχή.

 

Τα βιβλία που διάβασα τον Φεβρουάριο 2017

1. Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ: Στο δικαστήριο του πατέρα μου

2. Edith Wharton: The House of Mirth

3. Clarice Lispector: The passion according to G.H.

4. Μάργκαρετ Άτγουντ: Η Ιστορία της Πορφυρής Δούλης

5. Αθηνά Κακούρη: Πριμαρόλια

6. Ουμπέρτο Έκο: Μπαουντολίνο